Wciąż jestem sobie trochę na rozstaju w związku z moją blogową działalnością i w dużej mierze swoje refleksje i rozmyślania przeniosłam już na Instagrama, ale mam to szczęście, że ten ważny dla mnie cykl postów tworzę razem z Kaliną, która po raz kolejny motywuje mnie, by usiąść przed ekranem komputera i dać szansę nowemu wpisowi. Więc jestem, choć wciąż nie do końca zdecydowana - bo może powinnam była napisać o stresie? Lub o smutku? Albo w ogóle o...szczęściu? Dlaczego nie?

No właśnie. Jesteśmy w nieustannej gonitwie za szczęściem - to widać nie tylko w social mediach, gdzie to szczęście często wręcz wylewa się z kadrów. Od czasu powstania psychologii pozytywnej, która przez wielu uznawana jest za duży przełom, zaczęto badać dobrostan, mierzyć poczucie szczęścia i dawać wskazówki jak do niego dążyć. Według Psychology Today w 2000 roku wydano jedynie 50 książek w tej tematyce. W 2008 roku była to już liczba 4 tysięcy tytułów. I z tego, co można zaobserwować na półkach księgarnianych - ten trend trwa do dziś. A my go wspieramy, szukając recepty. A jednak, zanim psychologia pozytywna w ogóle powstała, był przecież nurt humanistyczny. I egzystencjalny. I one też widziały w człowieku więcej, niż jego zaburzenie. Widziały potencjał i poszukiwały sensu.

Jest taki eksperyment myślowy Nozicka, nazwany maszyną doznań. Pisał tak: "Arcyzwodziciele neuropsychologii mogliby pobudzać twój mózg tak, że myślałbyś i czuł, iż piszesz wielką powieść albo nawiązujesz przyjaźń, albo czytasz ciekawą książkę. W rzeczywistości jednak przez cały czas pływałbyś w laboratoryjnej wannie z elektrodami podłączonymi do mózgu. Czy podłączyłbyś się do tej maszyny na całe życie, zaprogramowawszy z góry wszystkie przeżycia?" Ręka w górę, kto z Was by tak chciał? Toż to przecież pure happiness - bez "negatywnych" uczuć, bez trudów. Czemu więc większość z nas ma w sobie niepokój na tę myśl o zaprogramowanym na szczęście życiu? Nozick twierdzi, że nie chcielibyśmy takiego życia z paru powodów. Przede wszystkim, to nasze szczęście byłoby niezasłużone, a my sami bylibyśmy bezkształtni, bez tożsamości, bez celów. Bez...no właśnie, bez sensu. Tyrania szczęśliwości zwyczajnie nie działa, szczęście nie zapewnia satysfakcjonującego i głębokiego życia. Chcemy czegoś więcej. Chcemy widzieć sens. 

Ale jak? Czy są jakieś uniwersalne ścieżki, którymi możemy podążać, spoglądając na ludzi, w których życiach sens jest wyraźnie zaznaczony? Czy może jednak każdy z nas musi go odnaleźć i odkryć?

Mogłabym w tym miejscu zacząć przytaczać życiorysy i zmagania z sensem (a raczej jego brakiem) u znanych (Tołstoj, Camus, Sartre) i mniej znanych (nas samych, którzy z pewnością znamy to uczucie pustki i przytłaczającą myśl, że po co to wszystko w ogóle) - na to nie starczyłoby mi miejsca w Internetach. Zamiast tego, chciałabym krótko wspomnieć o odkrytych przez psycholożkę Emily Esfahani Smith czterech filarach sensu. Emily zbierała materiały z przeróżnych źródeł: począwszy od Arystotelesa, przez psychologów, socjologów i rozmowy z ludźmi, aż po literaturę, kulturę i religię. Oto i one.

1. Poczucie przynależności. Jest to coś, czego brak jakiś czas temu zaczął mi doskwierać. I mam wrażenie, że brakuje nam tego w ogóle, jako społeczeństwu - coraz bardziej nastawieni po amerykańsku na indywidualizm, dążymy do sukcesu, skupiamy się na kolejnych zarobionych pieniądzach, na wszechobecnym samorozwoju, chcemy lepiej, więcej i bardziej. Jak tutaj znaleźć energię, na tworzenie dobrych i silnych relacji? Które same magicznie się nie stworzą. Które wymagają pracy i wysiłku - tak, tak, miłość też. Choć miłość przecież nic wspólnego z pracą mieć nie powinna - chcemy ją kojarzyć jako beztroski stan, pełen uniesienia i bezkresnej radości. 

Wszyscy potrzebujemy czuć się rozumiani i akceptowani. Od maleńkości trzeba nam bliskości - przełomowe były tutaj badania Rene Spitza, który porównywał dwie grupy ubogich dzieciaków:z sierocińca i ze żłobka przy więzieniu, w którym przebywały ich matki. W sierocińcu robiono wszystko, by dzieci nie roznosiły między sobą zarazków - opiekunki nosiły maski, nikt się nie dotykał, dzieci nie mogły się bawić ze sobą. W żłobku - wręcz przeciwnie, a do tego pozwalano na kontakt z matką. Porównując śmiertelność w obu grupach - z 88 dzieci w sierocińcu zmarło 23. W żłóbku - żaden dzieciak. Osierocone dzieci miały co jeść, dbano o nie w zakresie higieny, a jednak - wpadały w niemą rozpacz. Brakowało im więzi. 

Bliskie związki, relacje o wysokiej jakości to również ta rzecz, która uczy nas współodczuwania. A współodczuwając z innymi, zaczynamy też lepiej myśleć o sobie. Traktując siebie dobrze, mamy więcej chęci i sił, by dzielić się swoją codziennością z innymi. I tak tworzy się piękna, samonapędzająca się pętla, dająca poczucie przynależności i sensu . 

2. Poczucie życiowego celu. Oglądałam ostatnio reportaż o stulatkach, którzy byli w niesamowitej formie - biegali, uczyli się języka, działali społecznie. Co ich łączyło? Każdy z nich miał swoje Ikigai. Dla nas to japońskie słowo nie jest bezpośrednio przetłumaczalne, ale chodzi w nim głównie o powód, dla którego każdego ranka podnosisz się z łóżka. Jaki jest motyw przewodni Twojego życia, Twoja misja? Sporo mówi się o celach, ale często są to cele (kołczersko przedstawiane) pokroju tych noworocznych: schudnę/przytyję, zarobię x hajsów, będę szczęśliwy no matter what. Czy to aby na pewno są NASZE cele? Czy to jest to, co daje nam najgłębszą radość i poczucie satysfakcji; czy to coś, w co angażujemy się całym sobą, wsiąkamy w to, co daje nam spokój ducha? Badania i rozmowy wykazały, że najczęściej cel ten nakierowany jest na działanie dla dobra: innych ludzi, zwierząt, świata. Że jest to swego rodzaju poczucie misji, chęć wykorzystania swych umiejętności (a najpierw nabycia ich), by coś zmieniać. I choć nie wszyscy odkryjemy w sobie silne powołanie, niemniej ważne jest to, co z pozoru zwyczajne i bez fajerwerków. Codzienne obowiązki, zwykle wykonywane bezrefleksyjnie, często z niewypowiedzianym żalem. A gdyby tak przedefiniować i to? Marzę sobie i robieniu ważnych rzeczy w przyszłości, ale już teraz próbuję być po prostu dobrym księgarzem-sprzedawcą. Czasem zupełnie nie mam na to ochoty, bo klienci bywają upierdliwi i nieprzyjemni, ale zawsze staram się nadać tej mojej pracy więcej sensu: polecić komuś książkę, którą naprawdę lubię, życzyć komuś miłego dnia, podpowiedzieć, że na Bonito znajdą jakiś tytuł taniej niż u nas (no cóż no, sprzedawcą dobrym to ja nie jestem :D). I od razu jakoś mi lepiej kończyć zmianę. 

3. Tworzenie narracji. Och, jak to do mnie bardzo przemawia! Każdy z nas tworzy swoją własną historię. Łączymy różne fragmenty, zdarzenia, zlepiamy je w całość, poszukując części wspólnych - słowem, szukamy spójności, a to kluczowe źródło poczucia sensu. To jest w ogóle bardzo głęboko zakorzeniona potrzeba, wspólna dla nas wszystkich: by czuć się bezpiecznie, chcemy jak najlepiej wytłumaczyć sobie otaczający nas świat, szukamy porządku w chaosie, którego nasze mózgi nie lubią i który ciężko im tolerować. A historie o nas samych pomagają nam odnaleźć własne miejsce,  wiele zrozumieć, poszukiwać sensu i definiować własną tożsamość.
Niektóre historie dają większe poczucie sensu niż inne, bo czasem motywem przewodnim okazać się może pesymizm, czy jakaś łatka, którą sami sobie przypięliśmy, a od której trudno uciec. Jednakże, nasze umysły mają to do siebie, że potrafią (i często właśnie to robią) redagować i korygować swoje historie życiowe. Słowem - trochę przeinaczać fakty, ale dzięki temu utrzymywać nas w zdrowiu psychicznym. Kluczowe w tworzeniu narracji jest też to, by móc wypowiedzieć je na głos, w poczuciu bezpieczeństwa i zaufania. Jasne, pamiętniki też robią robotę, ale to jednak zupełnie coś innego. Dlatego zawsze tak dużo mówiłam i wciąż mówię o rozmowach. Tych w bliskich związkach, ale i tych terapeutycznych - bo przecież tworzenie i redagowanie własnej historii to jeden z kluczowych elementów procesu terapeutycznego. Odnajdywanie sensu w kawałkach życiorysu, w których nie potrafiliśmy go dostrzec.

4. Transcendencja. To chyba właśnie to uczucie, którego doznałam, stojąc nad Cabo da Roca i wpatrując się w bezkres oceanu. Małość, pokora wobec natury, ale i głęboka wdzięczność, wolność, zetknięcie z tajemnicą. Wydawać by się mogło, że takie doświadczenie wzbudzać powinno uczucia odwrotne, a jednak napełnia nas często poczuciem sensu. Transcendencja to wzniesienie się ponad codzienność, doświadczenie czegoś, co jest ponad nami. Może to być doświadczenie religijne, ale nie musi, bo również i sztuka, i natura, i nauka mogą właśnie tak nas zachwycić i pochłonąć. W ostatnich latach naukowcy zaczęli zgłębiać coś, co nazwali "nabożnym podziwem". Jest to reakcja na coś tak pięknego, że aż nie mieszczącego się w jakichkolwiek ramach. Nasz umysł musi stworzyć nowe konstrukty, by zrozumieć to, co właśnie ujrzeliśmy, dlatego też transcendencja często daje poczucie wewnętrznej przemiany. Dlatego pogap się czasem w niebo - niech zachwycą Cię gwiazdy lub zachodzące słońce. Idź do muzeum, posłuchaj innej muzyki niż zwykle, zanurz się w te doświadczenia całkowicie. Pomedytuj. Pojedź w góry. Szukaj tego, co zapiera dech. I daj się temu wciągnąć.

O sensie można by jeszcze pisać i pisać - mam silne poczucie niewyczerpania tematu. Ale miejsca zbyt mało, a i ja potrzebuję zaraz odejść od Internetów i zabrać się za tworzenie własnych sensów. Bo one jednak rzadko istnieją w social-mediowej rzeczywistości, choć niewątpliwie stało się to ważną częścią mojego życia. Zajrzyjcie koniecznie do Kaliny, która napisała dziś dla Was o sile i słabości - to temat, który również i mnie zajmuje od jakiegoś czasu, dlatego bardzo się cieszę, że to właśnie o tym zechciała napisać. 

Dobrego (z poczuciem sensu! - & tak, jak najbardziej może być nim też odpoczynek!) weekendu, drodzy! 

Mogę się mylić, bo moja pamięć bywa zwodnicza, ale w przeciągu dwóch i pół roku studiów słowo "perfekcjonizm" nie padło zbyt wiele razy. Być może to kwestia nazewnictwa - psychologia z pewnością mówi o tym zjawisku, lecz w innych terminach. A jednak, w życiu codziennym słyszymy je wyjątkowo często, w różnych kontekstach, trochę jakby każdy z nas miał nieco inną definicję, ale wszyscy doskonale czujemy znaczenie zasadnicze. Ambicja. Nienasycona, nieracjonalna, skazująca na porażkę. Wytykająca palcem wszystkie niedociągnięcia - a mając ideał za kryterium, jest ich nieskończenie wiele. "Wysoka poprzeczka" to już za mało powiedziane. Brak przestrzeni na błędy. Poczucie beznadziejności, wstydu, upokorzenia. Bo przecież zawsze mogłam zrobić to lepiej. Nigdy nie jest wystarczająco. I tak ucieka radość. Ucieka życie. 

Skąd się wzięła ta paląca idea, ta pułapka opakowana w złoty papier, obiecujący sukces i szczęście, "jeśli tylko będziesz bardziej, więcej i mocniej"? Kultura robi swoje, bycie w mediach społecznościowych również - mam poczucie, że w pewnym momencie wszystkie te hasła krzyczące, że możemy wszystko, jeśli tylko damy z siebie 100 procent były tak wszechobecne, iż zdążyły w nas wsiąknąć niemal niezauważalnie. I sukces może być tutaj rozumiany bardzo szeroko - to nie tylko osiągnięcia zawodowe, edukacyjne, czy dotyczące pasji. Nie, to za mało - nasze ciało może (powinno?) być sukcesem. Nasze relacje też. W naszych umysłach stworzony został koncept świata czarno-białego, gdzie właściwy wybór jest tylko jeden, a my sami możemy być albo dobrzy we wszystkim, albo bezwartościowi.

Cieszą mnie bardzo wszystkie głosy, które ostatnio zaczęły pojawiać się wyraźniej gdzieś w przestrzeni publicznej - te "ludzkie", ukazujące słabości i potknięcia, bo chyba trzeba nam długiej drogi, zanim na nowo stworzymy w swych umysłach świat, gdzie perfekcja naprawdę jest wrogiem dobrego. Bo mimo wszystko, okrutnie trudno jest nam nie wierzyć w to, że ideał jest możliwy. Ba, że jest w zasięgu ręki. I że przecież wystarczy postarać się jeszcze chwilkę, jeszcze trochę pocierpieć, zacisnąć zęby, a w końcu będzie pięknie. Szczęśliwie. Chwila mija, szczęście jakoś nie przychodzi, a walka z samym sobą toczy się dalej. No właśnie - o co tak właściwie rozgrywamy tę bezustanną walkę?

Nie chcę bawić się w psychoanalizę, mówić o wymagających rodzicach, którzy zwykli pytać "a co dostała Kasia, i czemu nie szóstka" i o miłości warunkowej. Wiem jednak, że za dążeniem i potrzebą ideału kryje się bezgraniczny niepokój i lęk. Przed oceną, której się spodziewamy ze strony innych. Przed wstydem, który nastąpi, gdy ta się dokona. To strach, że świat nas zobaczy. Takimi, jacy jesteśmy. I że to okaże się być za mało. 

Mogłabym napisać Wam mnóstwo pięknych słów, o tym, jak wspaniale jest dopiero wtedy, gdy pozwalamy sobie na błędy i dzięki nim rośniemy, że naszą siłą może być nasza kruchość, że to co w nas najlepsze, to całość, wraz z wszelkimi niedoskonałościami, ale prawda jest taka, że tkwiąc głęboko w pułapce perfekcjonizmu na niewiele to się zda. Trzeba wielu dni, trzeba czegoś więcej, niż przeczytany poradnik. Czasem trzeba mieć bardzo dość swojego cierpienia i kradzionego przez wizję ideału życia, czasem trzeba niemal sięgnąć dna, gdy skrajny perfekcjonizm staje się drogą do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeń odżywiania, czy chorób psychosomatycznych. Czasami może wystarczy nie zdać egzaminu i uświadomić sobie, że świat się nie zawalił. Cokolwiek by się nie stało, nie da się pozbyć podszeptów perfekcjonizmu z dnia na dzień. Co więc pomaga w radzeniu sobie z nim?

Przede wszystkim - praktykowanie samowspółczucia, co jest nieładnie brzmiącym zlepkiem słów w języku polskim, a po angielsku brzmi zupełnie inaczej - "self-compassion". To traktowanie siebie tak, jak dobrego przyjaciela - próbując zrozumieć, nie oceniając, nie ignorując ważnych sygnałów i nie obwiniając. Wchodzenie w dialog z wymagającym, zalęknionym głosem, i na każdy jego rozkaz typu "nie umiesz tego, co to ma znaczyć, on był od ciebie lepszy, postaraj się bardziej" pytaj "ale dlaczego?" Staraj się nie zapominać, że wszyscy jesteśmy w innym punkcie swej drogi, a czyjś sukces nie oznacza Twojej porażki. Każdego dnia wybieraj siebie zamiast walki, wybieraj to, co do siebie mówisz i co o sobie myślisz. A gdy czujesz, że klatka ideału zamknęła się już nad Tobą szczelnie i żadne starania nie chcą pomóc - poszukaj profesjonalnej pomocy, by nauczyć się dbania o siebie, odpuszczania i wystarczająco dobrego życia, niosącego wystarczająco dobry sukces i radość pod okiem terapeuty. 

Chciałabym bardzo, by dbania o siebie, swoje zdrowie fizyczne i psychiczne uczono już od przedszkola. By ambicje nie stawały się podszyte lękiem. Niech to będzie jedno z moich życzeń świątecznych dla Was - by ideał przestał przesłaniać prawdziwe życie, piękne w swych wszelkich odcieniach, by mur perfekcjonizmu, ukrywający lęk runął, robiąc przestrzeń czemuś dobremu.

Oczywiście, zapraszam Was teraz ciepło do Kaliny, na jej odsłonę grudniowego alfabetu - będzie nam baardzo miło, jeśli zechcecie podzielić się z nami swoim doświadczeniem historią lub sposobem na perfekcjonizm (w moim przypadku) i dobrymi praktykami (u Kaliny!). 

Miałam nadzieję, że uda mi się napisać dla Was więcej wpisów w ostatnim czasie. Niestety - znów odzywam się dopiero po miesiącu, przychodząc z kolejną literą alfabetu. Bardzo chciałabym być tutaj częściej, rozwijać swoją blogową działalność, lecz czasem życie i codzienne sprawy pochłaniają na tyle, że trudno mi wygospodarować przestrzeń na pisanie. Wierzę jednak, że nie zapomnicie o moich miejscach w sieci, a sama wygospodaruję czasem chwilę na przełożenie swych spostrzeżeń i refleksji w słowa. Niemniej jednak - ten jeden wpis zawsze pojawić się musi. Bo zależy mi na tej tematyce, bo chcę dzielić się z Wami sposobami na lepsze bycie w Świecie, bo pragnęłabym, by zdrowiu psychicznemu przypisywano większe znaczenie. Jestem więc i podejmuję październikowe hasło - koniecznie sprawdźcie też, co Kalina ma dla Was.

Zatrzymajmy się na moment - czy kiedykolwiek zastanawiałeś się nad tym, czym jest dla Ciebie nadzieja? Jaka ona jest? Jak duże znaczenie ma w Twoim życiu, jaką wartość jej przypisujesz, w jakich sytuacjach z nadziei korzystasz?

Przyznam szczerze, że sama zderzyłam się z nadzieją dopiero w zeszłym roku. Dzięki kursowi psychologii pozytywnej miałam okazję uświadomić sobie, że ja przecież totalnie nieświadomie miewałam (lub nie) nadzieję i bezwiednie używałam sformułowań w stylu zdania, którym rozpoczęłam ten post. A już na pewno nie zdawałam sobie sprawy z istotności, ba, z mocy, jaką potrafi ofiarować nadzieja. Ale, ale. Wszystko po kolei.

Zacznijmy od faktu, iż nadzieja w naszej kulturze postrzegana jest dwojako - wszyscy doskonale znamy powiedzenie sugerujące, że tylko głupi porywają się na to, by mieć nadzieję. Zaś na samym dnie Puszki Pandory znajdowała się właśnie ona - gdy całe zło i nieszczęście spłynęło na świat, to nadzieja miała pozostać, by...no właśnie, w jakim celu? By łagodzić cierpienie i dawać siłę do działania, czy raczej zaciemniać trzeźwe spojrzenie na rzeczywistość i karmić złudzeniami, dając przyzwolenie na pozostawianie wszystkiego w rękach losu? 

Uwaga, uwaga, czas na ulubione hasło psychologów: to zależy. 

Nadzieja jest niejednoznaczna. Jest procesem, który w biegu życia rozwija się wraz z nami, od naiwnej i całkowitej ufności, po tę realistyczną, dojrzałą. Jest zarówno stanem jak i cechą osobowości, może być ogólna lub specyficzna, pasywna (gdy jest właśnie taka, czyli zakłada naszą zależność od losu, aka "będzie dobrze i już", a do tego ogólna, czyli "mamy nadzieję, że będzie dobrze" - pojawia się pewne ryzyko, bo brak precyzji i jakiejkolwiek aktywności z naszej strony sprawia, że łatwo taką nadzieję zawieść) lub aktywna. Ja jednak chciałbym skupić się najbardziej na czymś innym - otóż, nadzieję często przeciwstawiamy lękowi.

Lęk nas zamyka - na świat, na bliskich, na wskazówki, które mogłyby sugerować poprawę sytuacji. Kieruje naszymi zachowaniami, nakręca spiralę negatywnych myśli, generuje destrukcyjne przekonania. Lęk nie jest też obojętny naszemu ciału - spina mięśnie, żołądek wiąże w supeł, słowem - uruchamia kaskadę reakcji, które mają wpływ zarówno natychmiastowy, jak i długotrwały. Lecz jeśli w pewnym momencie - lęku, ale i smutku, żałoby, trudnej sytuacji - pojawi się światełko, choćby niemrawe - połowa drogi za nami.
Od tego się zaczyna - sama pamiętam doskonale czas, kiedy nadzieję faktycznie traktowałam jako matkę głupich i nie wierzyłam, że pewnego dnia będę mogła jeść pizzę z uśmiechem, a wieczorem wciąż patrzeć na swoje ciało podczas kąpieli z wdzięcznością i miłością. Pewnego dnia jednak zauważyłam tę małą iskierkę, która zdołała przebić się do mej świadomości. Że życie może być fajne. Że mogę podróżować, uczyć się, kochać i być kochaną. Że jeszcze tyle wspaniałych chwil przede mną. Że warto o to zawalczyć. Nadzieja jest wyjątkiem pośród wszelkich emocji nazywanych potocznie pozytywnymi, bo nie pojawia się wtedy, gdy dzieje się dobrze - wręcz przeciwnie. Wymaga więc wysiłku. Ale równocześnie, to właśnie ona daje nam niezwykłą szansę - nadzieja otwiera, stopniowo wyzbywa się filtrów nałożonych na nasze zmysły przez strach, pozwala dostrzec możliwości. Motywuje i przepełnia nasze ciało energią. A nawet pozwala mu się regenerować w chorobie!
Richard Snyder, autor poznawczej teorii nadziei, w swej publikacji przytacza krótki dialog między dwoma lekarzami-onkologami. Jeden z nich narzekał, że zupełnie nie rozumie jak to się dzieje - podają pacjentom te same leki, warunki też są identyczne, a jednak, on ma na "swym koncie" jedynie 22% wyleczonych, zaś jego rozmówca aż 70% sukcesów. Towarzysz odpowiedział, że owszem, z jedną różnicą: ten drugi stosuje Etoposide, Platinol, Oncovin i Hydroxyurea, co nazywa w skrócie EPOH, on zaś podaje swym pacjentom HOPE, podkreślając, że jest to metoda eksperymentalna i ma wiele skutków ubocznych, lecz podkreśla, że mają naprawdę dużą szansę, bo w swej historii ma już wiele przypadków całkowitego wyleczenia. 

Snyder nadmienia, że to historia prawdziwa. A ja jestem w stanie mu uwierzyć, bo wiem, jaką moc mają nasze umysły. Wiem, jak silna może być destrukcyjność pewnych myśli powtarzanych miesiąc za miesiącem. Dlaczego więc w drugą stronę miałoby nie być tak samo? 

Hoping = coping. 

Nawet w sytuacji pozornie beznadziejnej. Sama świadomość, że w końcu i to minie - to już nadzieja. A ta pozwala nam widzieć więcej. 

Początek jesieni to bardzo dobry czas, by napisać dla Was co nieco o białych niedźwiedziach, Tołstoju i tragedii szekspirowskiej. Idealny, bo to właśnie wtedy zwykliśmy okropnie marudzić na pogodę, pogrążać się w dobijających myślach podczas długich, ciemnych wieczorów, a do tego brak słońca nie sprzyja poziomowi serotoniny i dopaminy, co może skutkować obniżonym nastrojem i rozgrzebywaniem starych ran. W tej wrześniowej odsłonie alfabetu opowiem Wam więc o czymś, co i dla mnie było niezwykle ważnym odkryciem, czego wciąż się uczę i co służy mi w sytuacjach, gdy mój umysł nie chce przystopować, pracując na pełnych obrotach nad natrętnymi myślami. 

Daniel Wegner, amerykański psycholog, miał szczęście. I dużą dawkę intuicji. Potrafił bowiem w świetny sposób wykorzystać poznaną przypadkiem historię o Lwie Tołstoju, który to miał niedobrego starszego brata. Niedobry brat kazał pisarzowi siedzieć w kącie, aż przestanie myśleć o białym niedźwiedziu. Nie mam pojęcia dlaczego, skąd ten pomysł i czemu mały, biedny Tołstoj miałby o nim w ogóle wcześniej myśleć. Ale, kiedy brat wrócił, jego podopieczny wciąż, jak sparaliżowany, siedział w kącie, nie mogąc zatrzymać myśli o białym niedźwiedziu. O co chodzi? Czemu mielibyśmy nie umieć kontrolować własnych myśli, skoro nasze umysły potrafią działać cuda? Wegner postanowił udzielić odpowiedzi na to pytanie, przeprowadzając eksperyment niemal identyczny jak sytuacja braci - badani otrzymali instrukcję, by myśleć o czym tylko zechcą, oprócz białych niedźwiedzi. Brzmi to śmiesznie, owszem, ale przez 15 minut większość z nich za nic nie potrafiła się od polarnych misiów uwolnić. Przestaje być śmiesznie, gdy uświadomimy sobie, że taki sam efekt dotyczy każdych innych myśli - od rzucania palenia, diety, bezsenności i rozstania aż po depresję, stany lękowe i zaburzenia odżywiania. Efekt odbicia - jak Wegner nazwał natrętne myśli, które usiłujemy tłumić, powracające jak bumerang - dotyczy każdego z nas. I sprawia, iż musimy znacznie zmienić nasze dotychczasowe postrzeganie samokontroli.

Krótkie wyjaśnienie, jak to się właściwie w naszym umyśle rozgrywa. Usiłując stłumić jakąś myśl, wysyłamy sygnały do systemu działającego świadomie i celowo - ten usiłuje nakierować naszą uwagę na cokolwiek innego, byle nie na niedźwiedzie. Wymaga on sporych zasobów i energii, tak jak i większość procesów samokontroli. Drugi system zaś jest automatyczny i w dużej mierze nieświadomy, nie wymaga więc żadnego wysiłku - zajmuje się on wyszukiwaniem dowodów na to, że właśnie myślimy lub czujemy to, o czym myśleć i czego czuć sobie zabroniliśmy. To taki nasz ostrzegacz, który głośno krzyczy, gdy napotyka się na cokolwiek, co mogłoby w nas te zabronione myśli wzbudzić. Czyli...wszystko? Przeszukując otoczenie, system ostrzegający ciągle nam przypomina o zakazanych treściach. W dobrej wierze, oczywiście - i tutaj rozgrywa się tytułowa antyczna tragedia. Twój umysł, chcąc Cię chronić przed niepowodzeniem i zagrożeniem, prowadzi Cię wprost do niego. 

Niechciana myśl ciągle krąży w naszym umyśle, co powoduje, że coraz mocniej zaczynamy w nią wierzyć - zwykliśmy zakładać, że to, co myślimy, jest ważnym źródłem informacji, tym bardziej, gdy pojawia się tak często. I tak tworzy się błędne koło, którego nie potrafimy zatrzymać, bo wydaje nam się, że kontrola to jedyne możliwe rozwiązanie - coś więc musi być z nami nie tak. No bo jak bardzo beznadziejny muszę być, skoro nawet głupiej i irracjonalnej myśli nie potrafię zatrzymać? Jak widzicie - wszyscy tak mamy. I to wcale nie przejaw naszej beznadziejności, a troski systemu ostrzegającego, z którym po prostu musimy nauczyć się obchodzić, by przykre, dręczące i trudne myśli nie wracały jak bumerang. 

Świetnie. Tylko jak to zrobić?

Poddać się. Ale najpierw pozbyć się stereotypowego i pejoratywnego postrzegania znaczenia tego słowa. 

Poddać się, to znaczy dać sobie pozwolenie na przeżycie i wyrażenie myśli, uczuć, emocji, obaw i lęku, które nas napastują. Co ważne - bez konieczności uznawania tego za prawdę i rzeczywistość! W innym badaniu Wegner pokazał, że ludzie usiłujący odpychać od siebie samokrytyczne myśli typu "ludzie na pewno uważają mnie za głupią", samoocena i samopoczucie spadają szybciej niż gdy osoby te otwarcie rozważają te myśli i wyrażają je w rozmowie. Tłumienie każdego niepokoju znajduje również swój wyraz w ciele - wyniki licznych badań wykazują, że nasila to zaburzenia lękowe, obsesje, kompulsje oraz zespół stresu pourazowego. 

Obserwacja i akceptacja. Bez dalszych rozważań daję Wam przepis na rozejm z samym sobą. Zauważanie natrętnych myśli, nawet tych przerażających, akceptacja tego, że pojawia się lęk, nawet ten irracjonalny. Nie od razu prowadzi to do pozbycia się myśli i uczuć wywołujących cierpienie. Daje jednak coś znacznie istotniejszego - poczucie, że z tym wszystkim jesteśmy w stanie sobie poradzić. To zaś zaprowadzi do zrozumienia, że nasze wewnętrzne doświadczenia - coś, przed czym tak usilnie zwykliśmy się bronić - w rzeczywistości nie istnieje i do świadomości, że myśl potrafi być jak piosenka, która utkwiła nam w głowie bez większej przyczyny, za nic nie chce odpuścić i niekoniecznie coś znaczy.

Koniec z ciągłą walką. Koniec z antyczną tragedią. Pozwól sobie przeżywać, płakać, czuć ból, lęk i tęsknotę. Mów o tym. I sobie myśl o białych niedźwiedziach do woli. 

(Ale pamiętaj, że nie jesteś swoją myślą! W czym wspaniale pomóc może medytacja, o której przeczytacie u Kaliny - o jej medytacyjnej drodze, czym ta medytacja tak właściwie jest i co nam daje. A jeśli chcecie szerzej zapoznać się z tematem uważności i jej praktykowaniem - zapraszam na swój wiosenny wpis w tym temacie)

"W końcu temat, w którym jestem ekspertem!", pomyślałam sobie ładnych parę miesięcy temu, gdy razem z Kaliną zastanawiałyśmy się nad zagadnieniami do alfabetu. A jednak, zabierając się do tego wpisu, do głowy przychodzi mi zgoła zupełnie inne zdanie. Każdy z nas mógłby napisać swój własny tekst. Niepowtarzalny, a jednak łączyłoby nas wiele. Jedyny w swoim rodzaju, lecz zawierający dokładnie to samo sedno.

Lęk ma mnóstwo oblicz. "Bać się" - jakie skojarzenia, obrazy i uczucia pojawiają się w Tobie na dźwięk tego słowa? Potrafisz też zapewne odróżnić kilka rodzajów odczuwania strachu czy lęku, zarówno na poziomie ciała jak i głowy. Nagły, zbijający z nóg i elektryzujący, gdy zapomnisz o ostatnim schodku lub wpadniesz nogą w dziurę w chodniku? Uporczywy, łaskoczący, w okolicach klatki piersiowej i brzucha, gdy myślisz o wystąpieniu publicznym, które Cię czeka? Myśli pędzące jak szalone i chęć ukrycia się pod kocem, gdy stykasz się ze skończonością ludzkiego życia? Cała gama barw, odczuć, myśli, ale i nawyków, schematów, jakimi nauczyliśmy się reagować na lęk. Rzucanie się w wir pracy, perfekcjonizmu, ćwiczeń, jedzenia, kontroli, aż po czynności "zabezpieczające", czyli "jak nie zrobię tego i tego, stanie się to i to" (tzw. kompulsje). 

Gdybym chciała zająć się tym tematem porządnie i jak należy - z całą pewnością musiałabym poświęcić temu kilkanaście wpisów, by omówić każde zaburzenie lękowe i możliwe sposoby radzenia sobie. Nie jestem jednak przekonana, czy potrafiłabym i, co ważniejsze, czy w ogóle chcielibyście o tym czytać. Chciałabym więc w dzisiejszym wpisie poruszyć jeszcze tylko dwie kwestie.

Numer jeden - ekspozycja jako sposób na fobię. Stosowana często - potocznie, ale i w gabinetach. I owszem, prawdą jest, iż unikanie sytuacji budzącej przerażenie jedynie podtrzyma fobię. Ekspozycja ma na celu osłabienie skojarzeń między daną sytuacją a lękiem. I tak, w pewnych przypadkach może zadziałać bez zarzutu - gdy chcemy przezwyciężyć strach przed pająkami czy zastrzykiem. Jest też jednak druga strona medalu - w przypadku leczenia traumy i zmagania się z tzw. flashbacks, odtwarzaniem traumatycznego wydarzenia. Takie odtwarzanie traumy, wraz z wszystkimi objawami somatycznymi, które mu towarzyszą, każdorazowo powoduje utrwalenie śladu pamięciowego. Jak więc ma prawo być skuteczna ekspozycja na zdarzenie traumatyczne, jeśli nasz umysł przeżywa ją na nowo, wzmacniając połączenia neuronalne? Kluczem może być tutaj relaksacja - gdy nauczymy się wchodzić w stan głębokiego relaksu i w takim właśnie stanie rozpoczniemy, malutkimi krokami, ekspozycję - jest szansa wytworzenia zupełnie nowych skojarzeń. 

Numer dwa - nie warto walczyć z lękiem. Bo to jak walka z wiatrakami - pojawia się lęk, a w naszej głowie zaczyna się gonitwa myśli: "o nie, znów on, nie chcę go, to okropne, niech sobie pójdzie, dlaczego znów, dlaczego w ogóle" - samonapędzające się koło, które spowoduje jeszcze większy lęk, lęk przed lękiem, złość na to, że nie potrafimy sobie z nim poradzić, smutek, że w ogóle nam się przytrafia i "dlaczego mnie", poczucie winy, bo ja się zmagam z czymś tak irracjonalnym, podczas gdy na świecie wojna, głód i inne okrucieństwa. Trochę mi zajęło, nim nauczyłam się przyjmować swój lęk. I czasem wciąż się na niego wkurzam, wciąż jest mi źle i zazdroszczę wyimaginowanym (nieistniejącym) innym, którzy się nie boją. Zwykle jednak motywuję się do tego, by z czułością powiedzieć do siebie "hej, mój kochany móżdżku, dzięki, że tak o mnie dbasz, jesteś super, ale teraz nie trzeba, spójrz sam, jest okej!". Czuję się zaopiekowana i uspokojona, a lęk - choć nie zawsze znika - nie zaczyna nabierać zawrotnej prędkości. 

Zainteresowanych tematem odsyłam do genialnego podręcznika autorstwa Edmunda Bourne, pod tytułem "Lęk i fobia" oraz do wpisu Kaliny, a sama idę sobie porozważać, w którą stronę pokierować swojego bloga i swoją "piszącą" działalność. 

Niełatwo pisze mi się dla Was alfabety - za każdym razem zastanawiam się, co sama chciałabym przeczytać, czego się dowiedzieć, o czym porozmyślać, a potem próbuję balansować między odrobiną wiedzy naukowej i własnymi przemyśleniami. Skutki są różne, ale wraz z Kaliną wciąż uparcie trwamy przy naszym wspólnym projekcie, któremu przyświeca jedna idea - szerzenie informacji z zakresu psychologii, które mogą w jakiś sposób wpłynąć na Waszą codzienność, choćby poprzez samą świadomość. Czas więc najwyższy na kolejną literkę - na samym wstępie zapraszam Was do Kaliny, która wspaniale pisze o korze przedczołowej. A co pojawi się u mnie?

Nic, tylko korzystać z dobrodziejstw poczucia kontroli! Ale. Jest też druga strona medalu - co wtedy, gdy poczucia kontroli nam brak? Gdy mamy wrażenie, że nic nie zależy od nas, jakkolwiek byśmy się nie starali? Wszyscy przechodzimy przez takie etapy, lecz gdy staje się on chroniczny...zaczyna szkodzić. Czasem nawet zagrażając życiu. Przemoc. Zaburzenia odżywiana. Samookaleczanie. Wszystkie te destrukcyjne zachowania mogą służyć palącej potrzebie odzyskania poczucia kontroli. Na jakimkolwiek obszarze. Często jednak przyjmuje mniej wyraźne formy, a wciąż znacząco wpływa na naszą codzienność, wywołując frustrację, poczucie winy czy lęk. Skrupulatne prowadzenie organizera według planu co do minuty. Pedantyczny porządek, który ani na moment nie może zostać zmącony. Idealny makijaż i perfekcyjnie ułożone włosy. Bo tylko wtedy wszystko się uda. Tylko wtedy będzie można odczuć spokój. Ale - spójrzmy prawdzie w oczy - nie da się tak żyć. I znów pojawia się lęk, w towarzystwie zmęczenia, bezsilności i innych objawów psychosomatycznych. 

Jak ujarzmić potrzebę kontroli? Krok pierwszy to oczywiście świadomość. Krokiem drugim i ostatnim jest...zakosztowanie radości niepewnego życia. Łatwo powiedzieć "odpuść sobie", wykonać - czasem niemal niemożliwe. Dlatego jeśli zmagasz się z wyjątkowo silnymi symptomami - najlepiej będzie, jeśli poszukasz pomocy u specjalisty. W innym razie warto próbować - metodą małych kroków chociażby. Pozwól sobie na spontaniczną wycieczkę. Wyjdź do sklepu bez makijażu. Zostaw brudne naczynia w zlewie. Wrzuć nieidalne zdjęcie na Instagrama. Akceptowanie losowości i tych drobnych, nie zawsze zależnych od nas wydarzeń paradoksalnie może dać niezwykłą siłę do tego, by stawiać czoła temu, co nieznane - nawet jeśli uderza w nas całą mocą. Bo nabędziemy w ten sposób podstawowe i kluczowe przeświadczenie - przetrwamy. Poradzimy sobie. Będziemy dalej trwać. 

I żadna zawierucha nie trwa wiecznie. A z silnymi korzeniami przetrwamy ją bez problemu.

Wracam do Was! Choć palce dość niepewnie i z namysłem przebiegają po klawiaturze, bo długa przerwa od pisania tutaj zrobiła swoje (Kalina już dawno stworzyła swój wpis, bardzo mi bliski - chodźcie tutaj, by poczytać o jodze). Czas biegnie, czwarty semestr za mną, a ja...wyjmuje swoje notatki z wypchanego po brzegi segregatora, bo dziś chcę poruszyć temat-rzekę. A fakt, że miałam w zeszłym semestrze na studiach kurs o podobnej nazwie i takiej tematyce przyczynia się do poczucia natłoku informacji. Bo jak tu ugryźć zagadnienie związane z Ja, kiedy to niemal całe nasze doświadczenie jest skupione wokół tego konstruktu? Spróbujmy - wybiorę (jak zwykle) to, co mnie dotyka najbardziej.

Ja jest czymś naprawdę potężnym, choć równocześnie jest to coś nieuchwytnego, trudnego do jednoznacznego zdefiniowania. Ale nie jest to też wymysł psychologów-teoretyków (choć od filozoficznego wymiaru się zaczęło) , bo neuroobrazowanie pokazało jakie obszary mózgu są z pojęciem Ja związane. Wszyscy je mamy, chociaż...nie od zawsze. Posiadanie idei samego siebie bada się testem lustra - dzieciakowi maluje się kropkę na czole czy policzku, sadza przed lustrem, i jeśli dotyka ono swej twarzy, próbuje zetrzeć plamę - challenge completed. Dzieje się tak zwykle dopiero około drugiego roku życia - samoświadomość nabywamy głównie poprzez bycie między ludźmi: dzięki temu, że nadano nam imię, że ktoś się do nas zwraca, mówi o nas innym.(Fun fact: to, że w lustrze rozpoznają się niektóre gatunki naczelnych nie jest szczególnie szokujące, ale test w nieco innej wersji zdają również świnie czy słonie!)

I tu zaczyna się zabawa, bo od kiedy Ja staje się świadome wiele się zaczyna wokół niego dziać. 

Jaizm wszechmogący - tak lubię sobie o tym myśleć. Najważniejszy ze schematów jaki ma każdy z nas. Chroni, integruje, wspomaga, ale i utrudnia widzenie rzeczywistości, sprawia cierpienie. 

Ja staje się dla nas punktem odniesienia - jest źródłem wielu zniekształceń poznawczych. Zakładamy, że inni myślą (lub powinni myśleć) podobnie, mamy w sobie pewien rodzaj egocentryzmu, który często jest trudny do przeskoczenia i wymaga wiele wysiłku, by go przekraczać. 

Co brzmi nieco paradoksalnie biorąc pod uwagę inny fakt - wiedza o sobie kształtuje się pod wpływem wyobrażenia co do tego, jak odbierają i oceniają nas inni. Nie jest to jedyne źródło tej niezwykle ważnej dla nas wiedzy, lecz silne i niepodważalne. Zwłaszcza dziś, w erze social mediów, gdzie sami bezustannie prosimy się o to, by nas oceniano i wystawiamy swe życia i przeżycia na pokaz.

To trochę bezmyślne ze strony naszego mózgu, bo to nasze biedne Ja, samoświadomość, wiedza o sobie jest przewodnikiem, dzięki któremu podejmujemy decyzje, dokonujemy wyborów życiowych. I właśnie stąd tak wiele z nas cierpi - wystarczy niska samoocena, co jeszcze bardziej zmienia nasze interpretacje i Ja lustrzane staje się naszym wrogiem - czyjaś opinia zaczyna kierować naszym życiem. 

Kenneth Gergen wprowadził pojęcie Ja Nasyconego, charakterystycznego dla współczesności. Wiele się zmieniło w zakresie relacji, wiele więc musiało się też zmienić w naszym Ja. Każdego dnia mamy styczność z wieloma osobami, rozmawiamy (czy raczej piszemy - Internety zdecydowanie robią swoje) z jeszcze większą liczbą. Do tego związki nawiązujemy znacznie szybciej niż kiedyś - również dzięki pośrednictwu mediów. Wszystko to wywołuje gwałtowny przyrost wiedzy z przeróżnych źródeł - nasze Ja staje się zaludnione. Czy nawet przeludnione. Nie chodzi już tylko o samą ilość bodźców, jaką odbieramy, lecz o ich charakter - lajki, czy też ich brak, niepochlebny komentarz, czy - o zgrozo! - brak odzewu. Jak odnieść wszystkie te przychodzące informacje do tego, co wcześniej o sobie wiedzieliśmy - a teraz już nam się tylko wydaje, że wiemy? Czy w tej erze ekshibicjonizmu w sieci istnieje jeszcze coś takiego, jak nasze prawdziwe Ja? Czy mamy ze sobą łączność?

Jak poznać siebie? Zacząć myśleć o tym, co do nas dociera, a także i o tym, co sami pomyślimy o sobie w kategoriach hipotez. Nie sztywnych i absolutnie potwierdzonych założeń. I coś, co sama z wdzięcznością (bo daje niesamowitą wolność) praktykuję - dawanie sobie przyzwolenia na sprzeczności, jakie w każdym z nas (bez wyjątku) tkwią. Bo nie jestem tylko wrażliwa, nie jestem tylko swoimi obawami, lękami, nie jestem tylko introwertyczką - potrafię też być z ludźmi, świetnie się czuć w ich towarzystwie, jestem silna, i działam mimo strachu. Daję się swemu Ja zaskoczyć, przyglądam się sobie z zaciekawieniem, uczę się siebie na nowo. Jak w dobrym związku, który trwa mimo gorszych chwil, dzięki akceptacji. Tej bezwarunkowej.

Och. I czas bez social mediów. Z bliskimi, którzy są realnie obok. Z sobą samym. Z naturą. Z ciszą. To chyba właśnie wtedy nasze Ja, tłamszone codziennym pędem i pogonią za czymś nieuchwytnym zaczyna przemawiać. 

Ja tu nie wrócę. Będę żyć, dbać o siebie, będę się uczyć bycia szczęśliwą.

Zapisane 18 maja 2012, w piątek. W dzień powrotu. 

5 lat. Nie wróciłam. Żyję, dbam o siebie, jestem szczęśliwa w drobiazgach dnia codziennego. 

Mam zimne dłonie i przechodzi mnie dreszcz, jeszcze przed pierwszym uderzeniem w klawiaturę wezbrały we mnie emocje. Sięgając do swojego zeszytu-pamiętnika w kolorowe kwiaty, ze wzruszeniem uświadomiłam sobie, że dziś jest dokładnie 18 maja. Moja siostra właśnie składa wniosek o przyjęcie do liceum, a ja, będąc w jej wieku, dokładnie 5 lat temu opuściłam oddział dziecięcego szpitala psychiatrycznego. Na własne żądanie. Choć mówili, że nie dam rady. 

To niełatwa rzecz, pisać o tym wprost. Mimo wszystko. Sama chcę walczyć ze stygmatyzacją, obalać stereotypy, mówić głośno o tym, co wciąż w naszym kraju jest, niestety, tematem tabu, powodem do wstydu. Lęk przed tym siedzi zakorzeniony głęboko, ale ja się go nie chcę bać. Chcę mówić. Wybieram mówienie. Więc Wam opowiem, pewnie silnie emocjonalnie, czasem nieskładnie i chaotycznie, lecz wprost ze skłębionych we mnie myśli; mieszanki dumy, wzruszeń, cierpienia i bezradności. 

Zwykło się pytać z niedowierzaniem, że jak to jest, jak to możliwe, by ktoś dobrowolnie robił sobie coś takiego. Krzywdził się, poprzez odbieranie sobie jedzenia. W imię czego? Przerwy między udami? Widocznych obojczyków? Tak mówią, tak się tworzy łatwy i przyjemny do zrozumienia stereotyp osoby z zaburzeniami odżywiania. (Nie, nie "anorektyczki". Skończmy z takim etykietowaniem raz na zawsze- każdy z nas jest czymś niewyobrażalnie więcej, niż swoją chorobą czy zaburzeniem).

A to zupełnie nie tak. Owszem, wykazano wpływ widniejących w mediach fotografii kobiet z niedowagą na zapadalność na zaburzenia odżywiania, lecz to tylko jeden z czynników. Facylitator, dodałabym. A anoreksja - tak samo jak i depresja, czy każde inne zaburzenie - nie jest wyborem. Nie jest zachcianką nastoletniego umysłu. Nie ma płci, wieku czy rasy. I każdy doświadcza jej nieco (a czasami zupełnie) inaczej. Anoreksja nie równa się też skrajnie wychudzonemu ciału, które przyciąga wzrok każdego przechodnia. A gdyby chodziło tylko o jedzenie i wagę, wystarczyłoby kilka wizyt u dietetyka (ewentualnie lekarza). Każde zaburzenie odżywiania jest inne. Ale jedno jest wspólne - każde ma jakąś przyczynę. 

Co takiego doprowadziło mnie, do odbierania sobie jednej z największych przyjemności, okrutnego okłamywania najbliższych, katowania się ćwiczeniami każdego dnia, stopniowej izolacji od przyjaciół, bezgłośnego płaczu wieczorami, nienawiści siebie (nie tylko swojego ciała, a raczej przede wszystkim tego, co poza ciałem), BMI 12, a w ostateczności do trafienia na oddział i spędzenia tam trzech miesięcy (gdzie początkowo również oszukiwałam jak tylko się da? A dało się, tym bardziej, że mogłam się napatrzeć i podkraść przeróżne metody od współtowarzyszek ze stolika)?

Jak mi się to w ogóle udało? Jak to możliwe, że minęło pięć lat, a ja, malusieńkimi kroczkami, dodreptałam do dnia 18 maja 2017 i jestem na drugim roku studiów, jestem szalenie wdzięczna swojemu ciału, lubię swoją pupę (i swoje tygrysie rozstępy!), która kiedyś była jednym z głównych powodów mojej złości na swe ciało, nie wstydzę się wyjść bez makijażu, a podczas kąpieli dotykam swój brzuch z czułością, zamiast patrzeć wszędzie, byle nie na siebie, jak wtedy? 

Chciałabym bardzo, z całych sił, dać Wam gotową receptę. Mogę Wam jednak zaoferować tylko jedno - stwierdzenie, że życie po anoreksji, BEZ anoreksji jest możliwe. Są konsekwencje - do dziś płacę cenę tych kilku lat niszczenia siebie. Konsekwencje zarówno fizyczne - problemy z jelitami, trudność w uzyskaniu wyższej wagi, słabsze zęby i włosy, nadszarpnięta termoregulacja; oraz psychiczne - większa wrażliwość, utrata przyjaźni, która boli do dziś, oraz bagaż doświadczeń, który mimo wszystko zmienia, choć pobytu w szpitalu nie wspominam jako doświadczenia traumatycznego. Wręcz przeciwnie, mam wiele ciepłych wspomnień, choć przeplatają się one z chwilami, gdy ukrywałam się w swoim pokoju, bo trudno było mi znieść krzyki czy płacz kogoś nieopodal lub gdy nowo przyjęty dzieciak miał ręce całe we krwi. 

To wszystko nie brzmi zbyt wesoło, lecz dla mnie jest wolnością. Wybaczyłam sobie. Wybaczyłam innym. Proces terapii nie był łatwą sprawą, ale nigdy już nie czułam się tak okropnie: samotna, opuszczona, beznadziejna, bezsilna, niewystarczająca, brzydka, niechciana, zła, niepotrzebna jak wtedy, jako kończąca gimnazjum nastolatka (szesnastoletnia obca?). 

Bardzo chciałam wygrać. Uwierzyć, że zasługuję. Powtarzałam sobie w myślach, że przecież może mi się to udać. Że wcale nie ufam tym, którzy twierdzą, że anoreksja zostaje na zawsze. 

Jak dobrze, że nie zaufałam. 

Wciąż spoglądam ukradkiem na tak przykro chude dziewczyny na ulicy, których ostatnio dostrzegam coraz więcej. Patrzę jednak i na te bez uśmiechu, zastanawiając się, czy i w ich myśli są pełne nienawiści do siebie. Patrzę i czekam, aż fala emocji wzbierze i przeminie - za każdym razem wraca do mnie namiastka tego, jak ja się czułam. I jak bardzo nie chciałabym, by czuła się tak którakolwiek z Was. 

Mogłabym Wam napisać, że życie jest za krótkie, by odmawiać sobie jedzenia, że nie warto, że trzeba pokochać siebie, bo to fajna sprawa, lecz zamiast tego, wolę dawać przykład, mówić o swoich doświadczeniach i uczyć się tak, by za parę lat móc bardziej profesjonalnie nieść wsparcie. I przekonywać, że naprawdę warto dać sobie pomóc - nie pisałabym do Was dzisiaj, gdyby nie pomoc, której nie odrzuciłam.
Dajmy sobie pomóc tak, by anoreksja, czy każde inne zmaganie stało się jedynie rozdziałem naszego życia - długim lub krótkim, nie ważne - nie całą księgą. 

Aż sama się zadziwiam - to dopiero 7 litera alfabetu, a już ponad pół roku trwa ten cykl, w którym wraz z Kaliną, raz w miesiącu, dzielnie próbujemy rozgryźć kolejne pojęcia i zjawiska z zakresu życia codziennego każdego z nas. Decydując się na projekt zupełnie nie myślałam o odpowiedzialności, jaka będzie na mnie spoczywać - bo przecież trzeba przysiąść, zrobić coś w terminie, nie zawieść. Cieszę się jednak bardzo, że dzisiaj piszemy dla Was po raz kolejny i zapraszam na spotkanie z literą gie - u Kaliny znajdziecie wpis o gonitwie myśli, a ja...skonfrontuję nas z emocją, jaką jest gniew.

Nie raz, przy okazji przeróżnych tekstów, wspominałam o tym, jak ważne jest, by dać sobie przyzwolenie na odczuwanie wszystkiego. Nie ma czegoś takiego jak złe emocje, nie ma takich, których powinniśmy unikać za wszelką cenę, choć to zachowanie dość instynktowne, bo przecież słusznie nie chcemy, by bolało. Ale czasem boleć musi, by proces leczenia mógł się w ogóle rozpocząć. Obojętność skazuje na życie w micie, bo jak inaczej nazwać codzienność wyzutą z odczuwania? Brak uczuć równa się brakowi sygnałów ostrzegawczych - to przede wszystkim. Ale i pozbawia wielu szans.

Zajrzałam do słownika przed zabraniem się za ten tekst, by doprecyzować pojęcia - intuicyjnie czujemy, że złość i gniew to niekoniecznie to samo, lecz gorzej z dookreśleniem, gdzie leży różnica. Powiem Wam o tej najistotniejszej, kluczowej dla nas - gniew możemy kontrolować. I tu zaczyna się cała zabawa.

Bo przecież byłoby łatwiej (dla jednych), gdyby można było impulsywne wybuchy przypisać komponentowi biologicznemu. Bo i owszem, stając w obliczu stresogennej sytuacji, z którą nie umiemy sobie poradzić, nasz organizm dostaje zastrzyk mobilizacyjny - serce szybciej bije, źrenice się rozszerzają. Stop klatka. To moment, w którym zwykle na scenę wchodzi gniew, z którym związane są nieodłącznie gniewne narracje myślowe. Błędne koło. Głos w głowie, którego nie sposób zagłuszyć. ALE, głos, który jest kierowany w dwie strony - przeciwko temu, kto nasz gniew wzbudził i przeciwko sobie samemu. Szalenie ważna jest identyfikacja tego, jak podąża nasza narracja, lecz jest coś ważniejszego - to, co z tymi kłębiącymi się myślami uczynimy.

Żadna relacja na dłuższą metę nie będzie w stanie przetrwać, jeśli zabraknie umiejętności wyrażania gniewu. Bo że ten się pojawia, to rzecz zupełnie naturalna i oczywista - nasze oczekiwania zderzają się z rzeczywistością, popełniamy błędy, czasem bardzo głupie i z pozoru błahe, a potrafiące ranić wyjątkowo silnie. Gniew jest sygnałem alarmowym - reagując na niego odpowiednio wcześnie, możemy uchronić się przed stratą. Jest tylko jedno ale. Reakcja musi być dostosowana do sytuacji. Czy ktoś z nas słysząc alarm, mimo myśli mówiących, że jesteśmy w niebezpieczeństwie, zostałby na swoim miejscu, niewzruszenie spoglądając przez okno? Czemu więc często dokładnie tak traktujemy gniew?

Boimy się. O tę relację, o to, że wyrażanie gniewu spotka się z konsekwencjami, o to nawet, że dając upust tej palącej emocji, gdy raz sobie "pofolgujemy", nie będziemy w stanie zatrzymać potoku słów. Nic dziwnego - wielu z nas od dzieciaka jest uczonych, by się nie złościć, bo to nieładnie i nie przystoi. A już w ogóle, jeśli ktoś miałby to zobaczyć! Szkoda tylko, że nikt nie powiedział nam, jakie konsekwencje niesie ze sobą powstrzymywanie emocji, raz za razem, aż w końcu stanie się to nawykiem. Jednym z najbardziej destrukcyjnych, zarówno pod względem spustoszenia na polu fizycznym, jak i mentalnym. 

Jak znaleźć złoty środek? 

Jest jedna, łatwa do zapamiętania (do zastosowania nieco mniej, zwłaszcza, jeśli czeka nas praca na przekonaniach, o których wspomniałam wyżej) zasada komunikacji, zaproponowana przez Johna Gottmana o wdzięcznej nazwie XYZ. Zapamiętajmy to jedno, króciutkie zdanie: "Kiedy robisz X w sytuacji Y czuję Z". Co w niej specjalnego? Zamiast ataku mówimy o własnych uczuciach, a to podstawa udanej rozmowy. Jest to komunikat krótki i jasny, na którym można budować dalszą rozmowę, a który pozwala ją zacząć w sposób łagodny. 

Pozwólcie, że zakończę ten wpis tytułem innego z moich tekstów - choć wtedy pisanego w innym kontekście, pasującego tutaj jak ulał. Słowa ratują życie. Dosłownie, ale i metaforyczne życia - życie kolejnego związku, przyjaźni, czy każdej innej relacji. I tak samo, jak trzeba nam wyrażać słowami miłość i uznanie, tak również gniew, którego nie zatrzymamy jedynie dla siebie, poskutkuje w dalszej perspektywie, lecząc serca i umysły nasze i cudze. 

Wiosna jest pełna smutnouśmiechów, niepokojącej tęsknoty do tego, by być bardziej, robić więcej, czuć mocniej, pełna poszukiwań, myśli utkanych ze wspomnień i westchnień złożonych z marzeń i nadziei. Wiosna jest też dla mnie czasem odradzania. Często z trudem, lecz wiosną nawet i te trudności znosi się łatwiej. To czas bezsprzecznie i niepodważalnie magiczny, uderzający do głowy, ale i wyjątkowo rozwojowy - zawsze to właśnie wiosną i jesienią chce mi się wszystkiego, choć, niestety, wszystkie te stany zdecydowanie nie sprzyjają mojemu skupieniu (chciałabym za to pisać wiersze, grać na ukulele i tańczyć gdzieś na ulicy). 

Nieśmiało na początek. Bo oswajanie bezmakijażu (jestem mistrzem słowotwórstwa, wiem) to etap, który zwyczajnie przejść trzeba - na rzecz własnego dobrostanu psychicznego. Bo inaczej nie wyobrażam sobie patrzenia w lustro bez złej myśli. Choć zdradzę Wam jedną rzecz - pełna akceptacja wcale nie musi iść w parze z zachwytem nad swoim wyglądem w wersji saute. Dawniej unikałabym wzroku każdego przechodnia wychodząc tak chociażby na spacer z psem, a w moich myślach bezustannie kłębiły się niepochlebne (ba, nienawistne) słowa, które kierowałam sama do siebie. Trochę się pozmieniało - mój wygląd niekoniecznie, rzęsy wciąż tak samo blade, a oczy niestety nie chcą stać się większe, a ja wolę oglądać siebie w makijażu. Ale. Nigdy nie odbieram sobie własnej wartości, nie utożsamiam pomalowanych rzęs z szacunkiem innych, który mogłabym zyskać lub stracić.
Wciąż wyglądam jak dzieciak. Wciąż myślę czasem, że fajnie byłoby wyglądać inaczej. Ale już się nie chowam, ani przed sobą, ani przed innymi. I mogę się do Was uśmiechać (a nawet szczerzyć bezwstydnie) bez paraliżującego strachu i bez niechęci do siebie.

Wiele razy już pisałam dla Was (i dla siebie samej) o kobiecości, o tym, jak zaczęłam grać z nią w jednej drużynie. Choć wciąż się zapoznajemy i docieramy, stała się niezwykle cennym elementem mnie. Kwestię mejkapu już przepracowałyśmy. Teraz zabieramy się za dbanie o siebie. I o przekonania tkwiące głęboko, pod skorupą wytworzoną na potrzeby ukrycia się przed spojrzeniami i raniącymi słowami.
Trochę czasu zajmuje, by dostać się pod ten pancerz, który na dłuższą metę utrudnia oddychanie i nie umożliwia rozwoju. Choć budowałam go sobie równie sukcesywnie - piórnik wrzucony do pisuaru w podstawówce, podpaska na drzwiach łazienki w gimnazjum - płeć przeciwna chyba nieszczególnie mnie lubiła. Może sama dawałam im ku temu powody, a może to były zwyczajnie głupie zabawy - who knows. To błędne koło, które zainfekowało duszę i wraz z gamą innych czynników zaowocowało usilnymi staraniami, by kobiecości się pozbyć, ukryć, wyrzucić. Miałam stać się twarda, nie do ruszenia. Poniekąd się udało - wspomniana skorupa, a do kompletu maska dawały radę. Do czasu.

A dziś kobiecość we mnie jest wiosną.
Wzruszam się często, już bez zażenowania, czasem nawet z niewielką dozą czułości wobec siebie samej. Nie daję sobie wmówić, że siła równa się brakowi wrażliwości - tej maski pozornej siły (ukrytej pod potrzebą bezustannej kontroli) już się pozbyłam, odwalając kawał roboty podczas terapii.
Próbuję nie podcinać własnych skrzydeł, uczę się godzić sprzeczności, które są niczym moje drugie imię, marzę o tym, by robić wielkie rzeczy, ba, nawet myślę sobie, że to jest możliwe.
Moja kobiecość składa się też z osób, które pomogły mi na drodze do pojednania ze sobą. Obdarowały słowem, pomogły dostrzec piękno, o którego istnienie wcześniej się nawet nie podejrzewałam. Sprawiły, że śmiało spoglądam w oczy przechodniom i dopuszczam do siebie możliwość, że mogę się podobać.

Wierzę, że ta wiosna również będzie wyjątkowa. Troszkę jej pomogę poprzez kilka postanowień, troszkę zostawię miejsce na to, by się działo samo.
I wierzę, że każda z nas powinna doświadczyć mieszanki radości, dumy i ekscytacji. Wiosną lub nie - ważne, że w zgodzie ze swoją kobiecością.

They claim to

Walk unafraid

I'll be clumsy instead

Nie jest żadną nowością, że ważne jest to, co mówimy - do innych, ale i do siebie samych. I ja się uczyłam tej sztuki wyłapywania "złego" mówienia już jakiś czas - zaczynając od rzucanych do lustra myśli, które pałały wściekłością i rozczarowaniem, po niuanse typu zastąpienie "muszę" słowem "chcę" (kołczowie świata biją mi brawo). To praca długotrwała i żmudna, bo myśli trzeba najpierw jakoś wyłapać, by w ogóle móc zacząć je zmieniać. Trochę już o tym pisałam, chociażby tutaj, gdy zaczynałam wdrażać w swoje życie uważność.

I tak zupełnie przypadkiem, udało mi się zaobserwować dwa tycie nawyki myślowe, których nie chcę. 

Pierwszy z nich jest chyba powszechnie powielany - mogę się mylić, zadecydujcie sami - mówimy sobie, że walczymy. Ze sobą, o zmianę, o jakiś dobry nawyk. A ja walczyć już nie chcę, nawet jeśli trzeba mi wciąż pokonywać różne przeszkody i potworki w swej głowie - walka oznacza, że któraś ze stron zawsze będzie przegrana. A obydwie, bez wyjątku ponoszą straty.

Ta druga rzecz jest z powyższym mocno związana. Bo dużo we mnie wrażliwości, wzruszeń i delikatności ostatnio. Czasem nie jest łatwo, czasem mam trochę dość, i wtedy rodzi się myśl, że tego nie chcę, że trzeba zwalczyć. Bo przeszkadza, bo przyszły psycholog to twardy musi być, jak Ty chcesz sobie radzić, dziewczyno, jak Tobie jest źle, gdy jesteś świadkiem solidnej kłótni. I pewnie nawet jakoś udałoby mi się to w sobie unicestwić - są różne metody. Ale ja już wykreśliłam ze swojego słownika słowo walka. A siła ma dla mnie nieco inne znaczenie.

To nie tak, że przestaję robić rzeczy, których się boję, bo skończyłam z nimi walczyć. Wciąż próbuję, wciąż stawiam sobie wyzwania, wciąż chcę się rozwijać poprzez doświadczanie tego, co nie przychodzi mi z łatwością. Ale w sercu wraz z niepokojem przeplata się ciepło wywołane myślą, że mogę być trochę niezdarna w tym wszystkim. Mogę się potknąć, poprosić o pomoc, popłakać sobie, pokrzyczeć ze złości. Mogę odnaleźć siłę w swej wrażliwości, chociażby poprzez to, że pozwala mi ona widzieć nieco szerzej (i obydwojgiem oczu!). Słowo "walka" owszem, może i nastrajało mnie bojowo, dawało kopa, ale...zatracałam się gdzieś pomiędzy koniecznością odniesienia zwycięstwa, presją, a lękiem przed niepowodzeniem. Być przegranym. Brzmi okrutnie.

Oswajam się ze swoją nadwrażliwością, emocjami, cieszę się, że dają mi sygnały odczuwalne w całym ciele, pozwalam im na to, dziękuję, że sygnalizują to, co ważne. Odkrywam siłę w nieporadności, otaczam opieką to, co inni nazwaliby słabością. Tulę wszystkie swoje części, te pozornie nie do poskładania, cały ten chaos, jakim jestem. 

Bo za dużo już tych walk dookoła. Bo zabierają mnóstwo energii. Bo trzeba dać szansę temu, co w nas niedokochane. 

Natłok. Niedoczas. Pośpiech. Irytacja. Złość. A ja mam pisać o dystansie. Jak?

Zamykam oczy, biorę wdech. Może właśnie przez pryzmat wszystkich tych trudnych uczuć najlepiej będzie napisać. Może akurat ja też się czegoś nauczę. Niech będzie.

Chciałam zastanowić się dziś z Wami nad dwoma rodzajami dystansu. Tym rozumianym dosłownie, jako pokonywany przez nas odcinek czy dowolna odległość, i o dystansie psychologicznym. 

Jak rozumiany jest ten drugi? W rytmie uważności - jest to umiejętność spojrzenia na swe przeżycia z perspektywy obserwatora. Świadomość, że nie tworzysz ścisłej jedności ze wszystkimi swymi myślami, emocjami i przekonaniami. Że owszem, one tam są, lecz nie muszą być w pełni Twoje. Trudne, co? Sama wiem o tym doskonale. 

Myślałam ostatnio sporo o dystansie w kontekście etykiet, które nadajemy sobie sami, na podstawie obserwacji pojedynczych zachowań, lub których uczepiliśmy się, bo z pozoru do nas pasują, lecz w rzeczywistości nadane nam zostały przez kogoś totalnie obcego. 

Jestem neurotyczna. Mam wysokie ambicje. Mając stale zaktywizowane te pojęcia w swoim umyśle będziemy reagować zgodnie z nimi - no bo hej, skoro jestem tak ambitna, to muszę nauczyć się WSZYSTKIEGO. Jasne, że reaguję nerwowo na nowe sytuacje i stresuję się jak cholera, a do tego ta lękowość - przecież to mój neurotyzm. I takim sposobem tworzy się piękna pętla zwrotna - wszystko zaczyna działać na zasadzie samospełniającej się przepowiedni, a ja jedynie utwierdzam się w przekonaniu o prawdziwości swojej etykietki. 

A co, gdyby zwyczajnie dać sobie b y ć ? 

Bez przeżuwania trudnych emocji ciągle na nowo, podczas gdy przestały być już one adekwatne do sytuacji. Bez przyjmowania postawy, którą może już jakiś czas jedynie odgrywaliśmy, tym samym odbierając sobie możliwości do odkrycia w sobie czegoś zupełnie nowego. Czegoś, co może być początkiem pięknej przygody.

Jak uczyć się dystansu? Przyjrzeć się swoim myślom, sytuacji tak, jakby należały do kogoś innego. Spróbować tego, czego uczę się poprzez medytację - monitorowania wszystkiego, co pojawia się w mej głowie. By móc zadecydować, czy to, co do mnie mówi mój umysł jest zasadne w jakimkolwiek stopniu. Czy się z tym utożsamiam. Czy chcę tego słuchać. To droga. Nigdy nie przyjdzie od tak. Lecz jakże bogata w doświadczenia! 

Dołączając do tego dystans rozumiany wprost - droga, jaką każdy z nas ma do przejścia i którą wciąż kroczy: wszelkie wybory, decyzje, wydarzenia, przełomy, trudne sytuacje - też często wymagają dystansu. Podzielę się z Wami mocno osobistym przykładem: w wychodzeniu z anoreksji miałam taki etap, kiedy wszystko było już naprawdę okej, miałam dobrą relację z sobą, swym ciałem, co przekładało się na dobry stosunek do jedzenia. Mimo to, wciąż kurczowo trzymałam się paru nawyków, które nie były szczególnie silnie destrukcyjne, a mimo to sprawiały, że wciąż jakąś częścią siebie tkwiłam w chorobie. Automatycznie, sztywno i nieświadomie. Wystarczyło, że zdałam sobie z tego sprawę - pewnego dnia, obserwując to swoje zachowanie, doznałam jakiegoś magicznego olśnienia, że przecież ja już tego nie potrzebuję. Ani trochę. Dystans sprawił, że mogłam pójść dalej. Zyskać wolność. 

Niech to nasze pokonywanie kolejnych dystansów będzie...brane z dystansem. Czasem naprawdę potrzeba nam tylko odrobiny odległości. Nie rozwiąże to pewnie wszelkich trudności. Ale wiem jedno - gwarantuje lekkość umysłu, nowe pomysły i rozwiązania. A może i praktyka dystansu obdarzy Was czymś znacznie piękniejszym, tak jak i mnie dwa lata temu - wolnością. 

Ciało.

Jakie uczucie Cię wypełnia, gdy słyszysz to słowo? Jakie myśli, skojarzenia pojawiają się w Twej głowie?

Pobądź z nimi przez moment, przyjrzyj się im uważnie. Dostrzeż, co przeważa, dlaczego jest właśnie tak, co to mówi o Tobie, Twej przeszłości, ale i przyszłości. Nawet jeśli to emocje trudne - poświęć im chwilę. Pomieścisz je w sobie, obiecuję. Nie oceniaj, nie bądź dla siebie surowy. Dobrze. A teraz możemy już ruszać w dalszą część tekstu, na kolejną odsłonę alfabetu zdrowia psychicznego, jaki tworzymy wraz z Kaliną.

Ciało jest początkiem wszystkiego. Dzięki niemu czujemy, doznajemy i doświadczamy. Czytasz i myślisz: banał, przecież to oczywiste. Racjonalnie i w pełni świadomie - jasne. A jak jest, gdy docieramy do kwestii faktycznego postępowania? Jak często Twoje ciało staje się narzędziem? Zupełnie, jakby nie było częścią nas samych - stosując wobec niego przeróżne restrykcje zabiegamy o jakąś stworzoną w swojej głowie wizję. Raz po raz ślemy do swych ciał wyraźny komunikat: Rób, co ci każę. Ma być jak chcę. Dyktatorskim tonem narzucamy kolejne działania w drodze po sukces - czy to w zakresie samej cielesności, polegający na dążeniu do wymarzonej sylwetki, czy zatracając się w pracy, nauce kosztem potrzeb ciała, które traci jakiekolwiek emocjonalne znaczenie. Staje się przedmiotem. Narzędziem mającym się przysłużyć w spełnianiu jakiegoś celu.

Czy poświęciłeś dziś chwilę na to, by skontaktować się ze swym ciałem? Sprawdziłeś, co próbuje Ci przekazać? 

Nie pozwalamy sobie na chorowanie, zaleczając jak najszybciej wszelkie objawy i pędząc do swych codziennych obowiązków. Ignorujemy napięcie, tłumacząc je siedzącym trybem życia. Jesteśmy głodni - nie jemy, bo przecież nie minęła jeszcze odpowiednia ilość czasu. Mamy ochotę na coś słodkiego, bo okres, chociażby - nie wolno, niezdrowo, cukier to zło. Chce nam się spać - jak to, jest tak wcześnie, a jeszcze tyle do zrobienia. 

Ciało komunikuje. Prosi, daje znać. A potem, po latach braku odzewu - milknie. Czasem zaczyna chorować - to dobrze, bo może dzięki temu zaczniemy do niego wracać. Czasem jednak nastaje pustka. 

Zadaj sobie jeszcze jedno pytanie - czy Twoje ciało uznałoby Cię za przyjaciela? Jak dobrze je znasz, jak odczytujesz jego sygnały?

Ty na pewno korzystasz na co dzień z dobroci, jakie Ci oferuje - zapach aromatycznej kawy o poranku, smak ulubionej potrawy, spacer, oglądanie spektakularnego zachodu słońca, dotyk bliskiej osoby. Ciało potrafi niesamowite rzeczy - samo się regeneruje, leczy, jest zdolne do tego, co często przewyższa Twoje oczekiwania. Ma jednak swoje potrzeby. Może warto zatrzymać się na chwilę i wsłuchać w jego przekaz, zamiast zmuszania do tego, by było lepiej, bardziej, wydajniej. Nie zagłuszać bólu. Bo przecież lepiej czuć ból niż nie czuć niczego.

Jak zacząć wracać do ciała? Sposobów jest wiele i każdy powinien znaleźć coś swojego. Na dobry początek polecam Wam skanowanie, o którym wspomina również Kalina w ramach swojego wpisu (c jak czas dla siebie!) lub szerzej - medytację. Sama wciąż się uczę, ale za mną już miesiąc regularnej praktyki i liczę, że niedługo uda mi się opowiedzieć Wam o tym nieco więcej. Joga również super działa, tak jak i każdy sport zresztą, ale! sport uprawiany z miłości do siebie, nie z powodu mnóstwa innych motywacji. (Podobnie bywa z seksem, nie sądzicie?) Nauka wyrażania emocji. Pełne doświadczanie - każdym ze zmysłów. Bycie off-line. Dróg jest mnóstwo.

Dobra więź z ciałem to coś więcej niż zadowolenie z jego kształtów. Więcej nawet niż przeświadczenie, że Ja - wraz ze swym ciałem, wszelkimi wadami i zaletami - jestem w porządku. To zrozumienie i harmonia, dające więcej, niż zadowalający wygląd zewnętrzny.

Jakie uczucia przeważają u Ciebie po usłyszeniu słowa "ciało"?

U mnie bywa złość, bywa i smutek, ale przeważa wdzięczność. Kryje się za tym długa droga, którą wciąż kroczę. I jedno wiem na pewno - zdecydowanie jest warta podjęcia.

Na ogół dobrze wiemy, jak odróżnić fakt od opinii, subiektywnego punktu widzenia mocno zabarwionego emocjami, przesiąkniętego tym, jak osoba, na którą patrzymy i której słuchamy widzi rzeczywistość. Doskonale zdajemy sobie sprawę, że prawda rysuje się inaczej. Próbujemy więc przekonać swoją najlepszą przyjaciółkę, że wcale nie jest tak, że nic jej się nie udaje, by nie przejmowała się tak opinią innych, by zaprzestała bać się porażki. Gdy jednak spróbujemy obrócić role i spojrzeć na siebie i swoją postawę - not so easy. Najczęściej nie widzimy nic, bo te podstawowe założenia są dla nas tak oczywiste, że nie dostrzegamy w niż żadnych przekonań - to po prostu nasza rzeczywistość. A jednak, bardzo często to właśnie one są źródłem negatywnego myślenia. Poświęćmy dziś chwilę swym błędnym przekonaniom - na temat siebie i tego, jakie jest życie.

Każde przekonanie, jakie posiadasz, wpływa na Twoje zachowanie każdego dnia. Na to, czy decydujesz się, by zadbać o siebie i swe potrzeby, na relacje, sukcesy w pracy i szkole, samorozwój, samoocenę i osiąganie życiowych celów. Spróbuj zadać sobie pewne banalne pytanie, które na pewno już wielokrotnie słyszałeś, ale tym razem poświęć chwilę na zastanowienie się i zapisz swoją odpowiedź. Co zrobiłbyś, czym byś się zajmował, gdybyś wiedział, że na pewno się uda? Po udzieleniu odpowiedzi, rzecz kluczowa - DLACZEGO jest tak, że wciąż wszystkie powyższe są jedynie w sferze marzeń i planów, których nie wcielasz w życie?

To krótkie ćwiczenie naprowadzi Cię wstępnie do rozpoznania - pierwszego, najważniejszego kroku na drodze do uwolnienia się od swych błędnych przekonań.

Pozwólcie, że zobrazuję Wam to krótkim przykładem. Weźmy pod lupę jedno z założeń osób cechujących się perfekcjonizmem. Częstą myślą będzie tutaj podszyte strachem stwierdzenie "Nie wolno mi popełnić błędu", "Zawsze coś psuję", "Powinienem umieć to zrobić jak należy". Postawy tej mogłeś nauczyć się od rodziców, którzy reprezentowali podobne przekonania i nie zdołali przekazać Ci alternatywnych poglądów. Inną opcją jest przyswojenie sobie tego w reakcji na wydarzenia i sposób traktowania - perfekcjonizm często rozwija się, gdy rodzice stawiają osiągnięcia i sukcesy dziecka zbyt wysoko i nie uznają popełniania błędów. Powtarzanie i powielanie tych założeń przez długi czas sprawia, że stają się one częścią Ciebie, są oczywistym sposobem postrzegania Świata. Co najgorsze - często urzeczywistniamy te postawy, zachowując się w sposób, który je potwierdza -> Ze strachu przed popełnieniem błędu i porażką pracujesz ponad swoje siły i dajesz z siebie więcej, niż to możliwe, stajesz się przemęczony więc automatycznie bardziej podatny na omyłki i siłą rzeczy mniej produktywny, a Twój mózg, poprzez filtr błędnego przekonania, wyłapuje wszystkie te niedociągnięcia spowodowane zmęczeniem, wyolbrzymiając je do takich rozmiarów, że nie pozostaje Ci nic innego, jak tylko znów nazwać siebie nieudacznikiem.

Zanim przejdziemy do punktu drugiego, mam dla Was kwestionariusz błędnych przekonań, który pozwoli Wam je zidentyfikować i w dalszej części zająć się nimi tak, by przestały zniekształcać Waszą rzeczywistość.


Krok drugi - czas na małe przeprogramowanie. Kiedy już zdasz sobie sprawę z przekonań zniekształcających Twoje spojrzenie na rzeczywistość, a które mają na Ciebie największy wpływ, możesz zabrać się za ich stopniowe odpieranie poprzez stosowanie afirmacji.
Na wstępie zbadaj to, jak mocno wierzysz swoje błędne przekonania. Możesz być przecież przekonany o jego nietrafności, kiedy już zdasz sobie sprawę z jego istnienia, i być gotowym do skonstruowania pozytywnej afirmacji. Może być jednak tak, że choć na poziomie rozumowania doskonale wiesz, że nie może to być prawdą, lecz mają one władzę nad Twoimi emocjami. Najgorzej jednak, gdy autentycznie wierzysz w swoje założenie i zmienianie go wydaje Ci się sztuczne i naiwne. Którąkolwiek postawę prezentujesz - wypróbuj tych pięciu pytań, by podważyć swe błędne przekonania.

1. Jakie są dowody, że Twoje przekonanie jest prawdziwe, patrząc na całe Twoje doświadczenie?
2. Czy to przekonanie zawsze i niezmiennie jest prawdziwe w Twoim przypadku?
3. Czy bierzesz pod uwagę cały obraz, zarówno pozytywne jak i negatywne konsekwencje?
4. Czy przekonanie to sprzyja Twojemu dobremu samopoczuciu?
5. Czy samodzielnie wybrałeś to przekonanie, czy ma ono źródło w Twych doświadczeniach rodzinnych?

Zapamiętaj te pytania, by w sytuacjach, kiedy błędne przekonania próbują wziąć górę nad Twoim myśleniem, skorzystać z ich pomocy. A kiedy już podważysz w ten sposób wszystkie mające na Ciebie największy wpływ założenia, skonstruuj dla każdego z nich pozytywną afirmację. Niech będzie krótka, konkretna, koniecznie w czasie teraźniejszym i unikając negacji - zamiast mówić "Nie boję się popełniać błędów" powiedz "Popełnianie błędów może być uczące/jest w porządku". Ważne jest też, byś choć odrobinę wierzył w prawdziwość swych afirmacji.
By wyrobić sobie nowy nawyk myślowy, musisz przede wszystkim powtarzać - dasz w ten sposób swoim neuronom szansę, na stworzenie nowych połączeń, zastępujących niekonstruktywne założenia. Możesz zapisywać je każdego dnia, możesz powiesić zapisane na kartce w widocznym miejscu, najlepszą metodą jest jednak tzw. aktywna integracja - śledzenie zdarzeń czy sytuacji, które potwierdzają Twoje afirmacje i tworzenie listy takich potwierdzeń - wzmocnisz w ten sposób swe przekonanie o ich prawdziwości.

No, to chyba wiecie już wszystko! Co teraz? Teraz musicie dać sobie czas - z pewnością nie uda Wam się zmienić tego po jednym wykonaniu wspomnianych ćwiczeń czy nawet po tygodniu pracy.
Mocno trzymam za Was kciuki - zmieniając myślenie możecie zmienić dosłownie wszystko i wreszcie dać szansę swoim celom, marzeniom, dobrym relacjom i szczęśliwej codzienności. Powodzenia!

A w chwili przerwy od refleksji nad błędnymi przekonaniami, zapraszam Was na tekst Kaliny - gwoli przypomnienia, w ramach alfabetu higieny zdrowia psychicznego piszemy dla Was, co miesiąc podejmując się kolejnej literki - koniecznie poświęćcie chwilę jej przemyśleniom - niezwykle istotnym, bo o bezpieczeństwie.

Bibliografia: "Lęk i fobia" E. J. Bourne