Czasem prowadzą do rzeczy magicznych i niespodziewanych. Czasem są początkiem dobrego nawyku, krokiem w stronę zdrowia, a czasem stają się wyjątkowym wspomnieniem. Bywa i tak, że początkowo zostawiają niesmak - to nie to, to nie dla mnie. Ale już to wiesz, spróbowałeś, odkryłeś kolejną cząstkę swojego Ja. Pierwsze razy, kraina bogactwa.

Wrzesień był dla mnie miesiącem pierwszych razów. Chciałabym Wam nieco o tym opowiedzieć, ale i przekonać Was do podjęcia własnego "projektu", bo choć wykraczanie poza strefę komfortu to temat, który był poruszany przez wszystkich i wszędzie, to...czasem trzeba powtórzyć po raz kolejny. Bo może uda mi się przedstawić to nieco inaczej, może spojrzę na to z innej strony, a przede wszystkim - chcę Wam pokazać, że warto.

Naszym mózgiem rządzi mały paradoks. Bo z jednej strony uwielbia nowości i potrzebuje ich, by dobrze funkcjonować. Nowe sytuacje, uczenie się czegoś nowego, słowem - stymulacja i eksploracja zwiększają zdolność mózgu do tworzenia nowych połączeń nerwowych wspomagających nasze codzienne działania w zakresie poznawania rzeczywistości - pamięć, logiczne myślenie, analizowanie, wyciąganie wniosków. Z drugiej strony jednak, nasz pełen sprzeczności móżdżek broni się przed tworzeniem nowych nawyków i lubi to, co już sprawdzone i dobrze nam znane. Dlaczego? Z prostej przyczyny - chęć zaoszczędzania energii. Przykład z życia - okropnie trudno jest mi przekonać się do innych śniadań niż moje typowe połączenie twarożek - dżem/miód. Wiele razy kładłam się spać z silnym postanowieniem spróbowania czegoś nowego, za każdym razem jednak rano sięgałam po ulubione produkty, bo właśnie tego pragnął mój mózg. Nie chciał trudzić się podejmowaniem decyzji, skoro dobrze wie, że ta jest sprawdzona i służy mu doskonale.

Do czego zmierzam? Nic odkrywczego - potrzebny nam balans. Bez nawyków i rytuałów stracilibyśmy poczucie bezpieczeństwa. Bez nowości - poczucie wypalenia, znudzenia, czy nawet bezsensu życiowego.

We wrześniu był Poznań. Poznań zachwycający i pełen wrażeń, ale początkowo podszyty niepokojem. Bo to przecież same nowości.

Po raz pierwszy odważyłam się brać sprawy w swoje ręce, nie czekając na idealną propozycję od losu czy opatrzności. Podziwiałam to, jak działa Inspeerio dłuższy czas, ale tym razem postanowiłam dać im o tym znać. I tak jeden komentarz na Instagramie uruchomił lawinę pierwszych razów, które dały mi niesamowicie wiele - poza samym utwierdzeniem mnie w mojej decyzji co do wyboru studiów i wiedzy na tematy około psychologiczne dostałam mnóstwo dla siebie. Uczyłam się spokoju, uważności, ale i samodzielności. Ach, no i oczywiście benefity płynące z doświadczania nowości.
Pierwsza samotna podróż pociągiem. Pierwsze kroki w nieznanym mieście. Pierwsza samotna noc w wynajętym mieszkaniu. Pierwszy raz jadłam falafel, pierwszy raz byłam na tai chi, pierwszy raz samotnie szukałam pięknych miejsc i włóczyłam się pięknymi uliczkami. Pierwszy raz miałam okazję przyglądać się terapii będąc "po drugiej stronie", pierwszy raz jadłam zupę krem z dyni i prażoną cieciorkę. Pierwszy raz nagrywałam coś poważniejszego na youtube.

Sounds like fun, isn't it? W moich wspomnieniach tak właśnie jest, ale gdy stałam przed tym wyzwaniem, moje serce waliło jak oszalałe, a ja przynajmniej ze dwadzieścia razy chciałam się wycofać, symulować chorobę, zmienić numer, nazwisko i wyjechać z kraju. Okej, nie aż tak ostro - a przynajmniej nie w tym wypadku. Przed maturą ustną - owszem. Ale wiecie, do próbowania nowych rzeczy też można się przyzwyczaić. A raczej do tego uczucia ogarniającego tuż przed podjęciem decyzji. Jest trudno, boli, nasz mózg zapiera się rękami i nogami, podsuwając nam kolejne wizje porażek czy nieudanych rozwiązań sytuacji. Ale to tylko myśl. Jedna z wielu. Spróbuj pomyśleć inną - a co, jeśli się uda? A co, jeśli to początek czegoś pięknego?


Warto się odważyć. I warto wspierać innych w ich pierwszych krokach. A tak się składa, że na moim wydziale dzieją się fajne rzeczy. Pierwsze próby badawcze, pierwsze występy przed większą publicznością, pierwsze prezentacje swych odkryć i wyników. Psychodebiuty to wspaniała okazja do kilku pierwszych razów. Jeśli nie występ to samo uczestnictwo w wydarzeniu tego typu może być czymś, co poszerzy Wasz horyzont, pozwoli spojrzeć inaczej,doświadczyć czegoś nowego. A przecież wszyscy doskonale znamy to słynne hasło - magic happens out of your comfort zone. Sprawdźmy, czy mają rację!



PS. Mają! Tam naprawdę dzieje się magia - Poznań był cudowny. A ja wciąż wydłużam swoją listę pierwszych razów załączoną na pierwszym zdjęciu.
A Ty? Co ostatnio zrobiłeś po raz pierwszy?

Jesień zawitała już na dobre, a w moich myślach, gdzieś w oddali krąży już widmo zimowych dni. W wyobraźni robię remanent swojej szafy - na pewno trzeba mi nowe rajstopy, nie przypominam sobie, bym miała jakieś sensowne...a sweterki? Cieplejsze buty? No świetnie, czegoś jeszcze mi brakuje? Skąd wezmę na to wszystko kasę?

Te rozważania idą za mną krok w krok, nie dając o sobie zapomnieć. Okej, chyba muszę wybrać się na zakupy. 

Ale - coś mnie tknęło - zaraz. Może jednak najpierw sprawdzę? Odwiedzam piwnicę, zaglądam na najwyższe półki, na co dzień nieużywane. Porządkuję szafę, układając wszystko jak należy. Siatka pełna cieplusich, długich skarpet, duża ilość rajstop, buty, o których zapomniałam, a które tak lubię, swetry, w ulubionych kolorach (choć ich akurat nigdy za wiele - uwielbiam!). Wystarczyło poświęcić chwilę czasu, poszperać, przypomnieć sobie, zajrzeć w różne miejsca. I już. Mam to.


Nie jestem zagorzałą fanką minimalizmu. Owszem, rok temu zrobiłam gruntowne porządki kierując się tą filozofią, wdrożyłam też kilka ważnych zasad, jak chociażby ta, by nie chomikować rzeczy, których nie używałam w przeciągu ostatnich 6 miesięcy lub kupowanie wyłącznie tych ubrań, które podobają mi się nie tylko na wieszaku, ale i w stu procentach na sobie. Nie byłabym jednak w stanie "pościć" zakupowo przez calutki rok, lubię nowości w swej szafie, a te przemyślane i dobrej jakości to cudna sprawa. (Ostatnio zaopatrzyłam się w cztery prześliczne sweterki, wydając na nie jedynie 70 złotych - chwała lumpeksom!) Jednak nie do końca o tym chciałam dzisiaj z Wami porozmawiać. Niech ten wstęp będzie metaforą.

Często czuję brak. Ostatnio najbardziej doskwiera mi on w sferze blogowania i całego świata social media. Paradoksalnie, bo autentycznie czuję, że się rozwijam, że to jest to, że działam i idę do przodu. Po prostu...czasem nie dostaję odzewu takiego, na jaki się nastawiłam, jakiego bym sobie życzyła.
Każdy nadmiar rodzi deficyt.
To banał, ale pomyślcie przez chwilę. Robimy coś, co pochłania naszą energię, co nas zajmuje, jest naszą pasją, drogą do celu. ROBIMY to. Czasem jest gorzej, czasem fatalnie - czujemy się kiepsko, kilka dni wyrwanych z kalendarza, bez działania na pełnych obrotach, co sobie wyrzucamy pod koniec dnia, bo przecież właśnie to jest gwarantem efektywności i sukcesu. I tak się bezsensownie rozglądamy, wypominając sobie słabsze chwile, spoglądając na dzieła innych, którzy zdążyli wspiąć się wyżej, dokonać czegoś, co obecnie pozostaje w sferze naszych pragnień. W naszej głowie zaczyna dominować jedna myśl: dlaczego ja tego NIE MAM? Gdybym tylko miała tyle siły, odwagi, wytrwałości. Filtrujemy docierające do naszej świadomości informacje poprzez tę jedną myśl.
Jaka jest rzeczywistość?


Mam wszystko.

Wracam myślami do przeszłości, prawie pięć lat wstecz, kiedy najmocniej myślałam, że brak mi dosłownie wszystkiego, że jestem chodzącym deficytem. I gdy patrzę na to teraz, widzę wyraźnie, że nawet wtedy dysponowałam pewną ilością zasobów psychicznych. Były marne i totalnie nie zdawałam sobie z nich sprawy, ale miałam je.
Zajrzyjmy do naszych mentalnych szuflad, poszperajmy w schowku czy piwnicy. One tam są. Trzeba nam jednak podjąć pewien wysiłek, by je odnaleźć. Są też i takie zasoby, których nie trzeba specjalnie szukać. Oddychasz. Jesteś. Każdego ranka otwierasz oczy i ruszasz w życie. Nie jesteś sam. I ta podstawa, ten fundament w zupełności wystarczą, byś mógł zacząć szperać w zakamarkach swego umysłu i uświadamiać sobie, że masz wiele. Czasem tylko są to rzeczy bardziej ukryte, zwykle pod pierzynką Twoich wcześniejszych doświadczeń, które to zdążyły nastawić Twój światopogląd tak, byś był pewien, że deficyt - materialny bądź ten duchowy, wewnętrzny - nie pozwala Ci dobrze żyć.
Zaufaj temu. Podejmij wysiłek. I zacznij czerpać z tego, co masz.

Bo mamy wszystko.

Na ogół dobrze wiemy, jak odróżnić fakt od opinii, subiektywnego punktu widzenia mocno zabarwionego emocjami, przesiąkniętego tym, jak osoba, na którą patrzymy i której słuchamy widzi rzeczywistość. Doskonale zdajemy sobie sprawę, że prawda rysuje się inaczej. Próbujemy więc przekonać swoją najlepszą przyjaciółkę, że wcale nie jest tak, że nic jej się nie udaje, by nie przejmowała się tak opinią innych, by zaprzestała bać się porażki. Gdy jednak spróbujemy obrócić role i spojrzeć na siebie i swoją postawę - not so easy. Najczęściej nie widzimy nic, bo te podstawowe założenia są dla nas tak oczywiste, że nie dostrzegamy w niż żadnych przekonań - to po prostu nasza rzeczywistość. A jednak, bardzo często to właśnie one są źródłem negatywnego myślenia. Poświęćmy dziś chwilę swym błędnym przekonaniom - na temat siebie i tego, jakie jest życie.

Każde przekonanie, jakie posiadasz, wpływa na Twoje zachowanie każdego dnia. Na to, czy decydujesz się, by zadbać o siebie i swe potrzeby, na relacje, sukcesy w pracy i szkole, samorozwój, samoocenę i osiąganie życiowych celów. Spróbuj zadać sobie pewne banalne pytanie, które na pewno już wielokrotnie słyszałeś, ale tym razem poświęć chwilę na zastanowienie się i zapisz swoją odpowiedź. Co zrobiłbyś, czym byś się zajmował, gdybyś wiedział, że na pewno się uda? Po udzieleniu odpowiedzi, rzecz kluczowa - DLACZEGO jest tak, że wciąż wszystkie powyższe są jedynie w sferze marzeń i planów, których nie wcielasz w życie?

To krótkie ćwiczenie naprowadzi Cię wstępnie do rozpoznania - pierwszego, najważniejszego kroku na drodze do uwolnienia się od swych błędnych przekonań.

Pozwólcie, że zobrazuję Wam to krótkim przykładem. Weźmy pod lupę jedno z założeń osób cechujących się perfekcjonizmem. Częstą myślą będzie tutaj podszyte strachem stwierdzenie "Nie wolno mi popełnić błędu", "Zawsze coś psuję", "Powinienem umieć to zrobić jak należy". Postawy tej mogłeś nauczyć się od rodziców, którzy reprezentowali podobne przekonania i nie zdołali przekazać Ci alternatywnych poglądów. Inną opcją jest przyswojenie sobie tego w reakcji na wydarzenia i sposób traktowania - perfekcjonizm często rozwija się, gdy rodzice stawiają osiągnięcia i sukcesy dziecka zbyt wysoko i nie uznają popełniania błędów. Powtarzanie i powielanie tych założeń przez długi czas sprawia, że stają się one częścią Ciebie, są oczywistym sposobem postrzegania Świata. Co najgorsze - często urzeczywistniamy te postawy, zachowując się w sposób, który je potwierdza -> Ze strachu przed popełnieniem błędu i porażką pracujesz ponad swoje siły i dajesz z siebie więcej, niż to możliwe, stajesz się przemęczony więc automatycznie bardziej podatny na omyłki i siłą rzeczy mniej produktywny, a Twój mózg, poprzez filtr błędnego przekonania, wyłapuje wszystkie te niedociągnięcia spowodowane zmęczeniem, wyolbrzymiając je do takich rozmiarów, że nie pozostaje Ci nic innego, jak tylko znów nazwać siebie nieudacznikiem.

Zanim przejdziemy do punktu drugiego, mam dla Was kwestionariusz błędnych przekonań, który pozwoli Wam je zidentyfikować i w dalszej części zająć się nimi tak, by przestały zniekształcać Waszą rzeczywistość.


Krok drugi - czas na małe przeprogramowanie. Kiedy już zdasz sobie sprawę z przekonań zniekształcających Twoje spojrzenie na rzeczywistość, a które mają na Ciebie największy wpływ, możesz zabrać się za ich stopniowe odpieranie poprzez stosowanie afirmacji.
Na wstępie zbadaj to, jak mocno wierzysz swoje błędne przekonania. Możesz być przecież przekonany o jego nietrafności, kiedy już zdasz sobie sprawę z jego istnienia, i być gotowym do skonstruowania pozytywnej afirmacji. Może być jednak tak, że choć na poziomie rozumowania doskonale wiesz, że nie może to być prawdą, lecz mają one władzę nad Twoimi emocjami. Najgorzej jednak, gdy autentycznie wierzysz w swoje założenie i zmienianie go wydaje Ci się sztuczne i naiwne. Którąkolwiek postawę prezentujesz - wypróbuj tych pięciu pytań, by podważyć swe błędne przekonania.

1. Jakie są dowody, że Twoje przekonanie jest prawdziwe, patrząc na całe Twoje doświadczenie?
2. Czy to przekonanie zawsze i niezmiennie jest prawdziwe w Twoim przypadku?
3. Czy bierzesz pod uwagę cały obraz, zarówno pozytywne jak i negatywne konsekwencje?
4. Czy przekonanie to sprzyja Twojemu dobremu samopoczuciu?
5. Czy samodzielnie wybrałeś to przekonanie, czy ma ono źródło w Twych doświadczeniach rodzinnych?

Zapamiętaj te pytania, by w sytuacjach, kiedy błędne przekonania próbują wziąć górę nad Twoim myśleniem, skorzystać z ich pomocy. A kiedy już podważysz w ten sposób wszystkie mające na Ciebie największy wpływ założenia, skonstruuj dla każdego z nich pozytywną afirmację. Niech będzie krótka, konkretna, koniecznie w czasie teraźniejszym i unikając negacji - zamiast mówić "Nie boję się popełniać błędów" powiedz "Popełnianie błędów może być uczące/jest w porządku". Ważne jest też, byś choć odrobinę wierzył w prawdziwość swych afirmacji.
By wyrobić sobie nowy nawyk myślowy, musisz przede wszystkim powtarzać - dasz w ten sposób swoim neuronom szansę, na stworzenie nowych połączeń, zastępujących niekonstruktywne założenia. Możesz zapisywać je każdego dnia, możesz powiesić zapisane na kartce w widocznym miejscu, najlepszą metodą jest jednak tzw. aktywna integracja - śledzenie zdarzeń czy sytuacji, które potwierdzają Twoje afirmacje i tworzenie listy takich potwierdzeń - wzmocnisz w ten sposób swe przekonanie o ich prawdziwości.

No, to chyba wiecie już wszystko! Co teraz? Teraz musicie dać sobie czas - z pewnością nie uda Wam się zmienić tego po jednym wykonaniu wspomnianych ćwiczeń czy nawet po tygodniu pracy.
Mocno trzymam za Was kciuki - zmieniając myślenie możecie zmienić dosłownie wszystko i wreszcie dać szansę swoim celom, marzeniom, dobrym relacjom i szczęśliwej codzienności. Powodzenia!

A w chwili przerwy od refleksji nad błędnymi przekonaniami, zapraszam Was na tekst Kaliny - gwoli przypomnienia, w ramach alfabetu higieny zdrowia psychicznego piszemy dla Was, co miesiąc podejmując się kolejnej literki - koniecznie poświęćcie chwilę jej przemyśleniom - niezwykle istotnym, bo o bezpieczeństwie.

Bibliografia: "Lęk i fobia" E. J. Bourne

Temat wszystkim dobrze znany. Mówi się o nim często, porusza w różnych sytuacjach, wciąż pozostaje jednak jedno małe "ale" - JAK się mówi? 

Powierzchownie? Może to coś zbyt niewygodnego, może po prostu brak nam konkretnej wiedzy? Lekceważąco? By szybko przejść dalej, do tego co w danej chwili "ważniejsze? Jakikolwiek nie był by powód - to zbyt ważna sprawa, by przejść obok niej obojętnie. Porozmawiajmy więc chwilę o poczuciu własnej wartości.

Czym tak właściwie jest? Wyrażenie to stosujemy intuicyjnie i wszyscy je "czujemy", lecz brak nam wiedzy na temat składowych tego konstruktu. Akceptacja - życie w zgodzie i harmonii ze swymi wadami i zaletami, bez nadmiernego samokrytycyzmu, szacunek - uznawanie swej godności, niepowtarzalności i swych potrzeb, zaufanie - mimo nowych wyzwań i zmian zachowujesz poczucie ciągłości, co daje Ci oparcie, i wiara w to, że zasługujesz na coś dobrego. 

Krótkie ćwiczenie - pomyśl o osobie, którą akceptujesz, szanujesz, oraz w którą wierzysz całkowicie i bezwarunkowo. A teraz chwila prawdy - w jakim stopniu tę postawę odnosisz do siebie?

Nie chcę tutaj mówić o możliwych przyczynach niskiej samooceny, a co za tym idzie - braku poczucia własnej wartości. Są one różne, często(najczęściej) związane z dzieciństwem i relacjami rodzic-dziecko, lecz zakładając, że na szczęśliwe dzieciństwo nigdy nie jest za późno, skupmy się na tym, jak zbudować bezpieczny fundament, jaki daje nam poczucie własnej wartości. Bo jedno jest pewne - musi ono wypływać z wewnątrz, choć wielu z nas szuka i próbuje jak tylko się da, by wypełnić tę pustkę rzeczami materialnymi czy destrukcyjnymi relacjami, co bywa tragiczne w skutkach. 

Przyjrzyjmy się więc obszarom, gdzie możemy zdziałać naprawdę wiele.

Zacznę od najważniejszego. Bez tego ani rusz. Dbanie o siebie. Brzmi banalnie? Więc powiedz, jak dobrze znasz swoje podstawowe potrzeby? Wszyscy mamy gdzieś z tyłu głowy piramidę Maslowa, lecz to nie wystarczy. Podstawowe potrzeby to nie tylko te, które zapewnią nam jedynie PRZEŻYCIE, choć bez ich zaspokojenia, nie moglibyśmy zajmować się tymi bardziej skomplikowanymi i wymagającymi. Krokiem pierwszym jest rozpoznanie potrzeb, a następnie podjęcie działania w celu ich zaspokojenia. Nie wiem czy wiecie, ale jedną z takich potrzeb jest bycie słuchanym. Poczucie przynależności, zainteresowanie ze strony innych, opieka...wymieniać dalej? Fizyczny dotyk, osiągnięcia, twórczość, zabawa i poczucie zbliżania się do celów. Tak, to wciąż potrzeby, których niezaspokojenie przez dłuży czas wpływa na nasze zdrowie emocjonalnie, choć czasem niezupełnie zdajemy sobie z tego sprawę i szukamy przyczyn zupełnie gdzie indziej. Bo skąd mielibyśmy wiedzieć, skoro znajomość własnych potrzeb jest nam obca? 

Poświęć chwilę refleksji i stwórz listę swoich potrzeb, które potrzebują największej ilości Twojej uwagi, a następnie zaplanuj konkretne działania mogące przybliżyć Cię do ich zaspokojenia. Przy okazji rozmyślania nad listą, warto zastanowić się nad tym, jak często wyrażasz troskę i opiekę i robisz dla siebie coś dobrego. Coś, co przecież jest oczywistością, jeśli bierzemy pod uwagę relację z bliską osobą. Te drobne działania samoopiekuńcze mogą zdziałać cuda - stajesz się dobrym rodzicem dla samego siebie. Nasz umysł nie lubi sprzeczności, dlatego też, jeśli zaczniesz codziennie wykonywać gesty opieki nad sobą i wysyłać pozytywny sygnał w swoim kierunku, poczucie niższości i niepewności będzie stopniowo wykruszane z repertuaru reakcji. 

Co możesz robić? Oto kilka propozycji, które sama uwielbiam:

1. Kup sobie kwiaty (uważaj na myśl: "to ktoś powinien mi je kupować, jestem żałosną desperatką, jeśli robię to sama" - dlaczego miałabyś czekać, aż ktoś inny Cię nimi obdaruje? TY SAMA możesz dać sobie tę drobną radość)

2. Weź gorącą kąpiel z pianą i świecami/ulubioną lekturą.

3. Obejrzyj zachód słońca.

4. Zatańcz do ulubionej muzyki - nic mnie nie obchodzą Twoje twierdzenia, że nie potrafisz - ja też nie!

5. Idź na spacer, zatrzymuj się, by popatrzeć na kwiaty, drzewa, by dotknąć liścia czy żywopłotu.

6. Idź do księgarni i "strać" trochę czasu na szperaniu między półkami.

7. Kup sobie coś fajnego!

8. Wieczór z ulubionym serialem/dobrym filmem i popcornem?

9. A może lampka wina i pyszna kolacja tylko dla Ciebie?

10. Zrób sobie SPA - manicure, balsam na całe ciało, co tylko lubisz!

11. Sesja przytulania z ukochanym zwierzakiem! A jeśli nie masz zwierza - daj szansę pluszakowi!

12. Co uwielbiałeś robić w dzieciństwie, a na co obecnie "brak Ci czasu" lub czego zwyczajnie nie wypada/co wstydzisz się obecnie robić? Odrzuć te obawy, skończ z wymówkami i zadbaj o siebie, dając sobie tę radość, jaką potrafiłeś dawać sobie jako dzieciak.

Krok następny. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że choć poczucie własnej wartości wypływać musi z naszego wnętrza, w dużej mierze zależy od relacji, jakie tworzymy i od ludzi, jakimi otaczamy się na co dzień. I tutaj mam dla Was dwa ważne zadania. Po pierwsze - czas zweryfikować swoje przyjaźnie. Czy osoba, którą nazywasz swoim przyjacielem jest dla Ciebie bezwarunkowo? Akceptuje w pełni Twoje nastroje, role, w jakie wchodzisz i zachowania? Czy ufasz jej głęboko i masz poczucie pełnej swobody w wyrażaniu siebie? Jeśli odpowiedzi nie do końca są twierdzące lub budzą Wasze wątpliwości, warto byłoby rozważyć rozluźnienie więzi, w trosce o siebie i swój dobrostan psychiczny. 

Po drugie - granice. Musisz wiedzieć, gdzie zaczynasz się Ty, a kończy druga osoba, nawet jeśli jest Ci najbliższą i najdroższą. Wiąże się to mocno ze świadomością własnych potrzeb, ale i z relacją zależną, gdzie granice totalnie się rozmywają i w usilnej potrzebie kontroli drugiej strony zatracasz siebie i własne Ja. 

Wszystko co najważniejsze już wiecie. Są jednak jeszcze inne drogi do budowania poczucia własnej wartości, na które warto zwrócić uwagę, bo jeśli tutaj coś mocno nie będzie grało to i cała reszta automatycznie będzie gorzej funkcjonowała. 

Oczywiście - ciało. Ale najpierw samopoczucie fizyczne, bo często właśnie to bywa podłożem negatywnego spojrzenia na swoje ciało. Poczucie zmęczenia, słabości, częste infekcje mogą bardzo podburzać samoocenę. Tym bardziej, iż w wielu przypadkach wynikają ze stresu i złego trybu życia, który nie przewiduje czasu na odpoczynek i bycie z samym sobą. Warto też zadbać o swój jadłospis, włączając do codziennej diety jogurty naturalne, kiszonki, orzechy, owoce i warzywa, imbir, a także probiotyki. I, oczywiście, badać się regularnie. 

Ekspresja emocjonalna. Bo blokowanie ich bardzo szybko zaczyna skutkować...przeróżnie. W objawach somatycznych, lękach, fobiach, o braku poczucia własnej wartości nie wspominając. Naucz się brać odpowiedzialność za to, co czujesz, nie szukając "sprawcy" tych emocji - one wszystkie są w Tobie, to tylko i wyłącznie Twoja reakcja. A gdy zaczynasz je tłumić i skrywać, tracisz łączność z samym sobą. 

Lista osobistych osiągnięć. Ważne jest nie tylko planowanie i wyznaczanie sobie kolejnych celów, ale i pamiętanie o tych, które już za nami. Te zwycięstwa, choć czasem małe i niepozorne, mogą być niezwykle istotne w chwili wahania czy obaw. Sporządź listę własnych dokonań, biorąc pod uwagę nawet te z pozoru niedostrzegalne, w każdej z wymienionych dziedzin: szkoła, praca i kariera, dom i rodzina, sport, pasja, nagrody i wyróżnienia, samorozwój, ważne lekcje życiowe, niematerialna pomoc innym. Daj sobie czas na uzupełnienie listy, bo nawet jeśli na chwilę obecną masz pustkę w głowie - zapewniam Cię, w przeciągu kilku dni wypełnisz ją całą.

Hej ho, do dzieła. Wiecie co robić - reszta zależy już tylko od Was. Kartka i długopis w dłoń, czas rozplanować strategię podnoszenia własnej samooceny. Pewnie nie będzie łatwo, jak to bywa ze wszystkim, co wartościowe - to droga warta przejścia. Czasem trzeba podziałać troszkę na siłę i wbrew sobie (wiem, że trudne bywa opiekowanie się samym sobą w chwili, gdy brak nam jakichkolwiek ciepłych i pozytywnych uczuć wobec własnej osoby), lecz odrzucając wszelkie wcześniej przybrane postawy i etykiety po prostu spróbuj. Trzymam kciuki z całych sił!